Samenvatting
De klacht ‘vaginale afscheiding’, oftewel fluor vaginalis, is een van de meest voorkomende gynaecologische problemen in de huisartsenpraktijk. De incidentie van klachten over vaginale afscheiding is 15,1 per 1000 vrouwelijke patiënten per jaar. Specifieker gezegd: voor vrouwen van 19-24 jaar is het cijfer 35,4 en voor vrouwen van 25-44 jaar is dit 29,9. Deze klachten komen vrijwel uitsluitend voor op de reproductieve leeftijd.
Een huisarts met een normpraktijk zal circa tweemaal per week te maken krijgen met fluorvaginalisklachten. Het zijn nogal eens vervelende klachten. Niet in het minst als de vrouw daarvoor de term ‘stinken’ meent te moeten gebruiken.
Lang niet altijd kan een microbiologische diagnose gesteld worden: in ongeveer een derde van de gevallen zijn er klachten zonder aantoonbare ziekteverwekker of afwijking. Dit kan onzekerheid meebrengen zowel voor de arts als voor de patiënt en u zou daar als apotheker deelgenoot van gemaakt kunnen worden. Zeker wanneer de patiënt bij u aan de balie komt. Pas op: ook seksuologische problematiek kan als fluorklacht gepresenteerd worden.
In verreweg de meeste gevallen van klachten over fluor vaginalis kan de huisarts zelf de diagnostiek verrichten. Voorwaarde is dat hij voldoende vaardigheid heeft in gynaecologisch onderzoek en het beoordelen van fluorpreparaten onder de microscoop. Deze laatste taak kan ook door de assistente uitgevoerd worden.
Zonder fluoronderzoek is meestal geen diagnose te stellen; dat wil zeggen, dat de klachten en het onderzoek met behulp van het eendenbekspeculum onvoldoende informatie opleveren. In de praktijkruimte dient tevens afname- en transportmateriaal voor microbiologisch onderzoek aanwezig te zijn.
In een derde van de gevallen blijven fluorklachten microbiologisch onverklaard: er wordt geen micro-organisme gevonden, ook niet na kweek. In een kleine minderheid worden fluorklachten veroorzaakt door een seksueel overdraagbare aandoening (soa).
Aan de balie
Het zal niet zo vaak voorkomen dat vrouwen aan de balie iets komen vragen over klachten betreffende fluor vaginalis of vaginitis. Wel wordt met enige regelmaat gevraagd naar een hulpmiddel tegen 'jeuk van onderen'. U kunt vrouwen met klachten in die regio het best naar de huisarts verwijzen. Er kunnen vele verschillende oorzaken zijn voor dergelijke klachten. Zoals hiervoor vermeld, is er steeds gynaecologisch en vaak ook fluoronderzoek nodig.
Behandeling
Het succes van medicamenteuze therapie van fluor vaginalis staat of valt met de juiste diagnose. In het algemeen is effectieve behandeling mogelijk. Uitzondering vormen frequent recidiverende candida-infecties. Die zijn vaak een 'crux medicorum' oftewel een ramp voor de arts, vanwege het buitengewoon sterk recidiverende karakter van deze infecties.
De indruk bestaat dat er overbehandeld wordt, omdat niet altijd onderzoek plaatsvindt en de diagnose gebaseerd wordt op de klachten. Met name bij de klacht 'jeuk' worden er te veel antimycotische medicamenten voorgeschreven.
Niet-medicamenteuze therapie is aan de orde bij microbiologisch onverklaarde klachten. De huisarts zal dan uitleg geven over de fysiologie van de vagina en geruststellen als er angst is voor een ernstige ziekte.
Accreditatie
Dit programma voor openbaar apothekers is door de KNMP onder ID 444729 geaccrediteerd voor 3 uur. Deze accreditatie geldt tot 01-11-2022. U krijgt de punten toegekend als u de afsluitende toets succesvol (≥ 60 procent correct beantwoord) hebt afgerond.
Inhoud
BLOK A Casuïstiek en achtergronden
A1 Casuïstiek
A2 Incidentie, pathogenese en klachten
A3 Diagnostiek en diagnosestelling
BLOK B Casuïstiek en behandeling
B1 Casuïstiek
B2 Behandeling
Actie en verantwoording
Nadere bespreking vragen en casuïstiek
Literatuur
Opdrachtblad ‘Invoering in de apotheek’
Farmaceutische patiëntenzorg (FPZ)
Toets voor Apothekers 2021/5
Auteur
Gert van Lieshout is arts en oud-huisarts. Na achttien jaar fulltime huisarts te zijn geweest, is Gert parttime als huisarts gaan werken en is hij zich met nascholing gaan bezighouden. Als een van de oprichters van AccreDidact is hij zestien jaar actief geweest met het ontwikkelen van schriftelijke geaccrediteerde nascholing voor huisartsen, apothekers, doktersassistenten en apothekersassistenten. Momenteel werkt hij mee aan het ontwikkelen van mondelinge geaccrediteerde nascholing aan apothekers en schriftelijke geaccrediteerde nascholing voor de hiervoor genoemde groepen.
Per 1 januari 2018 is zijn licentie als basisarts voor vijf jaar verlengd na het succesvol afleggen van de examens voor herregistratie basisarts aan het VUmc Amsterdam.
De auteur heeft geen financiële banden met de farmaceutische industrie, ontvangt geen onderzoeksgeld van commerciële partijen en heeft geen bedrijfsbelangen of andersoortige financiële relaties met betrekking tot dit onderwerp.
Doelstellingen
Na afloop van deze nascholing:
- hebt u een beter inzicht in de pathofysiologie van vaginale infecties;
-
hebt u stilgestaan bij de methoden die de huisarts ter beschikking staan bij de diagnostiek van fluorklachten;
-
hebt u een actueel overzicht gekregen van de medicamenteuze therapie bij fluorklachten die berusten op een microbiële afwijking en van de problemen bij de therapie van frequent recidiverende candida-infecties;
-
hebt u kennisgenomen van beleidsstrategieën bij fluorklachten zonder aantoonbare afwijkingen.
