Samenvatting
De geneeskundige praktijk
Herpesinfecties komen in de praktijk van de huisarts veelvuldig voor. In een grote minderheid van de gevallen betreft het een eerste infectie (primo-infectie) met een van de herpesvirussen. Na deze primoinfectie blijft het virus levenslang in ganglia (zenuwknopen) aanwezig. Door virusinfecties, griep, menstruatie, ziekte, zonneverbranding, stress etc. kunnen de sluimerende virussen de kans krijgen zich te vermenigvuldigen en zich via de zenuwtakken naar de huid of de slijmvliezen te begeven om daar kenmerkende afwijkingen te veroorzaken. Deze zogeheten reactiveringen komen veel vaker voor dan de echte (eerste) infecties.
In de meeste gevallen zijn de afwijkingen redelijk typisch, zodat de diagnose voor de arts niet al te moeilijk is. Er zijn echter ook atypische uitingen van een reactivering of typische uitingen op een atypische plaats. Een in de praktijk goed bruikbare test voor de diagnose van een infectie met of reactivering van een herpesvirus is niet voorhanden.
Een eerste infectie met een van de herpesvirussen verloopt bij sommige soorten herpesvirussen vaak asymptomatisch, bij andere juist heftig. Reactiveringen verlopen bij de ene soort milder en bij de andere soort heftiger dan de eerste infectie. Ten slotte verlopen reactiveringen bij bijvoorbeeld herpes genitalis of de ziekte van Pfeiffer zeer vaak asymptomatisch. Het lijkt de auteur heel nuttig dat de verschillen tussen de diverse herpesvirussen en hun wijze van reactiveren eens in een nascholingsprogramma voor apothekers worden besproken. Dit zal hun functie als vraagbaak en voorlichter voor de patiënt zeker ten goede komen.
Daarnaast is het goed te weten dat meerdere al langer bekende ziekten of huidafwijkingen door een van de herpesvirussen veroorzaakt blijken te worden.
De farmaceutische praktijk
Iedere apotheker weet dat er meestal geen afdoende therapie is tegen virusinfecties en dat er geen causale therapie bestaat tegen primo-infecties of reactiveringen van herpesvirussen. Maar wat kan er dan wel bereikt worden met de huidige bestaande therapieën en wanneer moeten ze worden ingezet?
Lokale antivirale therapie blijkt hoogstens enig effect te hebben in bepaalde subgroepen. Wanneer kan enig effect van crèmes verwacht worden, wat is het tijdstip waarop gestart moet of nog kan worden, wat is de duur van het gebruik etc.? Er is ook indifferente lokale therapie ter verlichting van klachten van huidafwijkingen of jeukstillende lokale therapie bij waterpokken. Zijn deze mogelijkheden voldoende bekend?
Orale antivirale therapie is in een aantal gevallen geïndiceerd, maar dit aantal is beperkt. De indicaties zal de huisarts moeten kennen, maar het is goed dat ook de apotheker hiervan op de hoogte is. Wat is de huidige stand van zaken? En hoe moeten de verschillende nieuwere orale antivirale therapieën worden gewogen in vergelijking met aciclovir, de standaardtherapie?
Een vervelend probleem is postherpetische neuralgie. Er is helaas geen ruimte om deze in dit programma aan de orde te laten komen.
Accreditatie
Dit nascholingsprogramma is voor openbaar apothekers voor 4 punten geaccrediteerd onder ID 89361.
Inhoud
BLOK A Herpessimplexvirus type 1 en type 2
A1 Herpesvirussen en corresponderende afwijkingen
A2 Herpessimplexvirus type 1 (HSV-1)
A3 Herpessimplexvirus type 2 (HSV-2)
BLOK B Humane herpesvirussen (HHV) typen 3 t/m 8
B1 Casuïstiek
B2 Varicellazostervirus (VZV of HHV-3)
B3 Herpesvirussen HHV-typen 4 t/m 8
Actie en verantwoording
Literatuur
Nadere bespreking van casuïstiek
Opdrachtblad ‘Invoering in de apotheek’
Farmaceutische patiëntenzorg (FPZ)
Afsluitende toets
Auteur
Drs. G.J.C.M. van Lieshout, was 18 jaar fulltime huisarts naast het ontwikkelen van schriftelijke en het geven van mondelinge geaccrediteerde nascholing aan huisartsen, apothekers, doktersassistenten, apothekersassistenten en fysiotherapeuten. Momenteel geeft hij voornamelijk mondelinge nascholing aan apothekers en maakt hij schriftelijke geaccrediteerde nascholing.
Doelstellingen van dit nascholingsprogramma
Na afloop van dit nascholingsprogramma:
- weet u welke herpesvirussen afwijkingen veroorzaken bij de mens, welke afwijkingen dat zijn en hoe het natuurlijke beloop is;
- kent u de stand van zaken op het gebied van lokale behandeling van herpesafwijkingen;
- weet u wanneer orale therapie ingezet wordt en wat de eigenschappen zijn van de verschillende antiherpetica;
- is uw kennis opgefrist omtrent jeukstillende middelen bij waterpokken, zeker bij kinderen.
