Samenvatting
Het is normaal dat een vrouw meer of minder afscheiding heeft uit de schede. Deze afscheiding heet fluor en omdat deze afscheiding uit de schede ofwel de vagina komt, spreken we van fluor vaginalis. Fluor vaginalis heeft een vrouw op bijna alle leeftijden.
Een huisarts met een normpraktijk zal ongeveer tweemaal per week een vrouw op het spreekuur krijgen die klachten heeft over (niet-bloederige) afscheiding uit de vagina, zoals we de schede verder in dit programma zullen noemen. Kortweg zeggen we dat ze fluorvaginalisklachten heeft. Als een vrouw klachten heeft over de afscheiding, is er meer afscheiding dan ze van zichzelf gewend is of er is jeuk bij de afscheiding of er is een aparte geur. Ook de kleur van de afscheiding kan anders geworden zijn.
Je kunt aan de balie de vraag krijgen (als anderen het niet kunnen horen) of er iets anders is voor witte vloed dan inlegkruisjes. Kennelijk is er dan een verandering ten opzichte van vroeger. Bij deze veranderingen en bij eventuele afwijkingen en veranderingen staan we stil in dit programma. Er kunnen verschillende oorzaken voor bestaan, maar het ook gewoon een variatie in de natuur zijn. De hoeveelheid afscheiding kan namelijk ook een afspiegeling zijn van hoe het met een vrouw geestelijk en lichamelijk gaat.
Diagnostiek
In verreweg de meeste gevallen van fluorvaginalisklachten kan de huisarts de diagnostiek verrichten. Hiervoor bestaan twee voorwaarden. De eerste is dat hij voldoende vaardigheid heeft in gynaecologisch onderzoek. Dit is onderzoek van de inwendige vrouwelijke geslachtsorganen. De tweede voorwaarde is dat hij proefjes met fluor kan doen en fluor onder zijn microscoop kan beoordelen. Zie onderdeel A3.
Een van de redenen om dit onderwerp ook voor apothekersassistenten uit te brengen, is dat het kan voorkomen dat patiënten je vertellen over wat ze hebben meegemaakt naar aanleiding van hun klacht over afscheiding. En het is nuttig als je weet dat in de meeste gevallen geen diagnose te stellen is zonder dat fluor onderzocht is en onder de microscoop bekeken is. Dit wil zeggen dat alleen het inwendig gynaecologisch onderzoek onvoldoende informatie oplevert over de mogelijke oorzaak van de klachten over abnormale afscheiding.
Daarnaast moeten soms monsters van de fluor opgestuurd worden naar een laboratorium voor microbiologisch onderzoek, dat kijkt naar de aanwezigheid van een micro-organisme als oorzaak van de klachten. Dit onderzoek komt vooral voor als er gedacht wordt aan een geslachtsziekte ofwel een seksueel overdraagbare aandoening, soa.
Lang niet altijd kan een diagnose gesteld worden: in ongeveer een derde van de gevallen zijn er klachten zonder aantoonbare ziekteverwekker of afwijking. Dit kan onzekerheid met zich meebrengen voor zowel de arts als de patiënt en jij zou daar in de apotheek van kunnen horen. Zeker wanneer de patiënt bij jou aan de balie komt. Pas op: ook seksuologische problematiek kan als fluorklacht gepresenteerd worden.
Aan de balie
Het blijkt regelmatig voor te komen dat vrouwen aan de balie iets komen vragen over klachten betreffende fluor vaginalis of vaginitis. Ook wordt er gevraagd naar een hulpmiddel tegen 'jeuk van onderen'. Je kunt vrouwen met klachten in dat gebied het best naar de huisarts verwijzen. Er kunnen vele verschillende oorzaken zijn voor dergelijke klachten. Zoals hiervoor vermeld, is er heel vaak gynaecologisch onderzoek nodig en ook fluoronderzoek.
Behandeling
Het succes van medicamenteuze therapie van fluor vaginalis staat of valt met de juiste diagnose. In het algemeen is effectieve behandeling mogelijk. Uitzondering vormen frequent recidiverende candida-infecties. Die zijn vaak een ramp voor de arts en voor de patiënt, vanwege het buitengewoon sterk recidiverende karakter van deze infecties.
De indruk bestaat dat er overbehandeld wordt, omdat niet altijd onderzoek wordt gedaan en de diagnose gebaseerd wordt op de klachten. Met name bij de klacht 'jeuk' is dat het geval. In die situaties wordt er dan op gerekend dat er een gist (‘schimmel’), Candida, in het spel is. Die is wel in de helft van de gevallen de oorzaak van fluorvaginalisklachten, maar in de andere helft van de gevallen dus niet!
Niet-medicamenteuze behandeling is aan de orde bij klachten waarvoor geen ziekteverwekker gevonden wordt. De huisarts zal dan uitleg geven over de normale toestand en functie van de vagina en geruststellen als er angst is voor ernstige ziekten. Bij blijvende klachten moet gezocht worden naar een eventuele achtergrond voor dit voortbestaan van klachten.
Accreditatie
Dit programma is door het Kwaliteitsregister Apothekersassistenten voor 3 punten geaccrediteerd onder ID 459777.
Inhoud
BLOK A Casuïstiek en achtergronden
A1 Casuïstiek
A2 Voorkomen, oorzaken en klachten van fluor vaginalis
A3 Diagnose en diagnosestelling
BLOK B Casuïstiek en behandeling
B1 Vervolg van de casuïstiek
B2 Behandeling
Actie en verantwoording
Nadere bespreking van vragen en casuïstiek
Literatuur
Overleg met collega’s en de apotheker(s)
Opdrachtblad ‘Opnemen in het takenpakket’
Begrippenlijst
Afsluitende toets
Auteur
Gert van Lieshout is arts en oud-huisarts. Na 18 jaar fulltime huisarts te zijn geweest, is Gert parttime als huisarts gaan werken en is hij zich met nascholing gaan bezighouden. Als een van de oprichters van AccreDidact is hij 16 jaar actief geweest met het ontwikkelen van schriftelijke geaccrediteerde nascholing voor huisartsen, apothekers, doktersassistenten en apothekersassistenten. Momenteel ontwikkelt hij nog geaccrediteerde cursussen voor apothekers en maakt hij dit soort schriftelijke geaccrediteerde nascholing.
De auteur heeft geen financiële banden met de farmaceutische industrie, ontvangt geen onderzoeksgeld van commerciële partijen en heeft geen bedrijfsbelangen of andersoortige financiële relaties met betrekking tot dit onderwerp.
Doelstellingen
Na afronding van dit nascholingsprogramma weet je wat de belangrijkste oorzaken zijn van fluorvaginalisklachten, hoe die oorzaken opgespoord worden en dat er in een derde van de gevallen geen oorzaak gevonden wordt. Je weet ook welke medicamenteuze en niet-medicamenteuze adviezen en maatregelen gegeven en/of genomen kunnen worden.
Dit alles bereik je na het afronden van dit programma, doordat je:
- de verschillende afwijkingen van fluor vaginalis hebt leren kennen;
- hebt gelezen hoe de diagnostiek van fluorvaginalisklachten gaat;
- de verschillende oorzaken bij de verschillende afwijkingen hebt leren kennen en stilgestaan hebt bij het mogelijke bestaan van een seksueel overdraagbare aandoening, soa;
- stilgestaan hebt bij de niet-medicamenteuze maatregelen die genomen kunnen worden;
- gelezen hebt welke medicijnen er zijn, wat ze doen, wat de bijwerkingen zijn;
- hoe gehandeld wordt als de klachten of afwijkingen terugkeren.
In deze nascholing komen niet aan de orde: vaginale klachten als gevolg van de overgang en vaginale klachten als gevolg van seksuele problematiek. Die behoren bij nascholingen over de overgang of over seksuele klachten.
