Samenvatting
Het aantal mensen met overgewicht en obesitas neemt toe. Naar verwachting zal in 2040 62% van de Nederlanders overgewicht hebben. Dit probleem beperkt zich niet tot Nederland; in heel de Westerse wereld is een toename van (ernstig) overgewicht te zien. Vergeleken met andere landen in de Europese Unie doet Nederland het nog aardig. Heeft in Nederland momenteel ongeveer de helft van de bevolking overgewicht, in de meeste EU-landen komt overgewicht nog vaker voor. Malta, Kroatië en Griekenland gaan daarbij op kop; in die landen komt binnen de EU overgewicht het vaakst voor. In Italië, Frankrijk, Denemarken, Luxemburg, Cyprus en Oostenrijk komt overgewicht juist minder vaak voor dan in Nederland. Een pluspuntje voor Nederland: mannen uit ons land hebben het laagste percentage overgewicht van de hele EU. Nederlandse vrouwen vallen in de middenmoot.
Ook voor ernstig overgewicht geldt dat dit in Nederland minder vaak voorkomt dan in de meeste andere EU-landen. Malta, Letland en Hongarije, het Verenigd Koninkrijk en Estland spannen de kroon bij ernstig overgewicht: één op de vijf mensen in deze landen heeft obesitas, in Malta is dat zelfs één op de vier.
Patiënten met overgewicht en obesitas hebben vaak aandoeningen zoals diabetes type 2 en hypertensie. Ook kunnen ze last hebben van gewrichtsklachten en depressies. Het gaat om patiënten die meer dan gemiddeld medicatie gebruiken en dus vaak gezien worden in de apotheek.
Daarnaast gebeurt het steeds vaker dat patiënten met ernstige obesitas een bariatrische operatie ondergaan om hun voedselinname en/of -absorptie te beperken in de hoop zo gewicht te verliezen. Jaarlijks worden er in Nederland ongeveer 12000 bariatrische operaties uitgevoerd. De zogeheten Roux- en Y-gastric bypass – een omleiding in de darmen – wordt het vaakst uitgevoerd, gevolgd door de gastric sleeve – een maagverkleining. De maagband wordt vrijwel niet meer toegepast.
Bij mensen die veel zwaarder zijn gemiddeld kunnen ook bepaalde fysieke kenmerken veranderen die invloed hebben op de opname en uitscheiding van geneesmiddelen. De opname van voedsel (en geneesmiddelen) kan afwijken van normaal. Ook kan de snelheid waarmee de maag wordt geleegd, zijn veranderd. De werking van de nieren kan veranderd zijn. Deze factoren kunnen de werking en veiligheid van geneesmiddelen beïnvloeden.
Het apotheekteam staat voor de uitdaging om deze patiënten te voorzien van een passend medicatieadvies. Apothekers krijgen steeds vaker vragen van artsen zoals: welke dosis azitromycine geef je aan een patiënt van 250 kg? Kun je morfine met gereguleerde afgifte eigenlijk wel geven aan een patiënt die een maagverkleining heeft ondergaan?
Met deze nascholing kun je kennis opdoen over medicatiegebruik bij patiënten die te zwaar zijn of die naar aanleiding hiervan een bariatrische operatie hebben gehad. Verder is er in dit nascholingsprogramma aandacht voor doseringsadviezen die de KNMP aan het ontwikkelen is voor deze specifieke patiëntengroep. Ook komt aan bod hoe je als lid van het apotheekteam kunt bijdragen aan betere zorg voor deze patiënten. Welke uitdagingen liggen er nog?
Accreditatie
Dit programma is door het Kwaliteitsregister Apothekersassistenten voor 3 punten geaccrediteerd onder ID 415093.
Inhoud
Inleiding
BLOK A Epidemiologie, oorzaken en bijkomende aandoeningen obesitas
A1 Definitie en epidemiologie
A2 Bijkomende aandoeningen
A3 Pathofysiologie van obesitas
A4 Invloed van obesitas op farmacokinetiek
BLOK B Behandeling en geneesmiddelgebruik
B1 Geneesmiddelen, leefstijlinterventies en bariatrische chirurgie
B2 Invloed van bariatrische chirurgie op farmacokinetiek
B3 Geneesmiddelgebruik na bariatrische chirurgie en de rol van de apotheek
Actie en verantwoording
Nadere bespreking van vragen en casuïstiek
Literatuur
Overleg met collega's en de apotheker(s)
Opdrachtblad 'Opnemen in het takenpakket'
Begrippenlijst
Toets voor Apothekersassistenten 2020/3
Auteur
Marc de Leeuw (1981) studeerde farmacie aan de Universiteit Utrecht. Hij behaalde het apothekersdiploma in 2005. Hij werkte na zijn afstuderen enkele jaren in verschillende openbare apotheken, waarna hij aan de slag ging als apotheker/redacteur bij het Pharmaceutisch Weekblad. Daarna werkte hij bij het Geneesmiddel Informatie Centrum (GIC) aan het opstellen van doseringsadviezen voor specifieke patiëntenpopulaties zoals dialysepatiënten, patiënten met morbide obesitas en patiënten die bariatrische chirurgie hebben ondergaan. Sinds juni 2019 richt hij zich volledig op het schrijven van nascholingen en (medische) artikelen als freelance medisch redacteur.
Financiële banden: de auteur heeft geen financiële banden die betrekking hebben op dit onderwerp.
Doelstellingen
Na afloop van deze nascholing:
- ken je definities van de verschillende gradaties in overgewicht en obesitas;
- weet je hoe vaak overgewicht en obesitas voorkomen en welke aandoeningen hiermee samenhangen;
- weet je iets van het ziekteverloop bij obesitas;
- kun je aangeven hoe de farmacokinteiek veranderd kan zijn bij obesitas;
- kun je aangeven welke behandelopties er zijn bij obesitas;
- ken je de verschillende typen bariatrische operaties;
- kun je aangeven hoe de farmacokinetiek veranderd kan zijn na een bariatrische operatie;
- weet je welke geneesmiddelen en supplementen gebruikt worden na bariatrische chirurgie en kun je patiënten hierin begeleiden;
- ben je op de hoogte van recente ontwikkelingen rondom doseringsadviezen voor deze specifieke patiëntengroepen.
Video's bij dit programma
