De schildklier speelt een belangrijke rol in het menselijk lichaam door het produceren van schildklierhormoon. Schildklierhormoon is belangrijk voor de groei (met name bij kinderen) en voor vele stofwisselingsprocessen. Omdat eigenlijk alle lichaamscellen schildklierhormoon nodig hebben voor hun stofwisseling, kan een zieke schildklier veel verschillende symptomen en klachten veroorzaken. Mensen met een schildklierziekte kunnen dan ook een aanzienlijke ziektelast ervaren.
In vroeger tijden konden schildklierziekten endemisch (= aan bepaalde gebieden gebonden) voorkomen. Een goed functionerende schildklier is namelijk afhankelijk van jodium uit de voeding. In streken waar een tekort was aan jodium, zag men dan ook geregeld patiënten met indrukwekkend dikke halzen door een opgezwollen schildklier. Een dergelijke opgezwollen schildklier heet ‘struma’ of ‘krop’.
Door goede voedselvoorziening en massaal gebruik van jodiumhoudend zout (JOZO®) komt dit in Europa bijna niet meer voor. Toch zijn schildklierziekten nog steeds niet zeldzaam. Uit gegevens uit de huisartsenpraktijk blijkt dat ongeveer 2,8% van de vrouwen en 0,5% van de mannen een te langzaam werkende schildklier (hypothyreoïdie) hebben en dit kan na het 65e levensjaar oplopen tot respectievelijk ongeveer 6% en 1,5%. Een te snel werkende schildklier (hyperthyreoïdie) hebben 0,6% van de vrouwen en 0,1% van de mannen.1
Achter de schildklier bevinden zich ook nog vier bijschildkliertjes. Dit zijn kleine kliertjes die betrokken zijn bij de calciumstofwisseling. De bijschildkliertjes vallen buiten het bestek van deze nascholing.
Behandeling
Het is belangrijk schildklieraandoeningen tijdig en goed te behandelen. Soms worden patiënten met schildklierziekten geopereerd of behandeld met radioactief jodium. De chirurgische behandeling bestaat uit het (gedeeltelijk) operatief verwijderen van schildklierweefsel. Bij de behandeling met radioactief jodium geeft men de patiënt een capsule of drankje met daarin radioactieve (dus straling afgevende) jodiumatomen. Deze worden geconcentreerd opgenomen in de schildklier en zo wordt de schildklier als het ware van binnenuit bestraald.
Meestal bestaat de behandeling echter uit het innemen van medicijnen. De patiënten dienen deze medicijnen vaak langere tijd te gebruiken en er zijn regelmatig controles nodig. Bovendien zijn er omstandigheden die speciale aandacht verdienen, zoals zwangerschap, wisseling van levothyroxinepreparaat (middel als de schildklier niet of te traag werkt), of koorts en infecties bij patiënten met schildklierremmers.
Reden genoeg dus om in deze nascholing de belangrijkste feiten rond het functioneren van de schildklier, de klachten en symptomen die het niet goed functioneren geeft, en de medicijnen die gebruikt worden bij schildklierfunctiestoornissen nog eens op een rijtje te zetten.
Accreditatie
Dit programma is door het Kwaliteitsregister Apothekersassistenten voor 3 punten geaccrediteerd onder ID 576197.
Inhoud
BLOK A Focus op de gezonde en zieke schildklier
A1 Anatomie en functie van de schildklier
A2 Hypothyreoïdie en thyreotoxicose (te langzaam en te snel werkende
schildklier)
BLOK B Focus op de behandeling van schildklierziekten
B1 Behandeling van hypothyreoïdie (verlaagde productie van
schildklierhormoon)
B2 Behandeling van thyreotoxicose/hyperthyreoïdie
Actie en verantwoording
Nadere bespreking van vragen en casuïstiek
Literatuur
Overleg met collega’s en de apotheker(s)
Opdrachtblad ‘Opnemen in het takenpakket’
Begrippenlijst
Toets voor Apothekersassistenten 2024/4
Auteurs
Floris van de Laar is huisarts te Lent, onderzoeker en docent in het Radboudumc (afdeling Eerstelijns geneeskunde), en hoofdredacteur van AccreDidact.
Nike Stikkelbroeck is als internist-endocrinoloog verbonden aan het Radboudumc (afdeling Interne geneeskunde, sectie endocriene ziekten).
De auteurs hebben geen financiële banden met de farmaceutische industrie, ontvangen geen onderzoeksgeld van commerciële partijen en hebben geen bedrijfsbelangen of andersoortige financiële relaties met betrekking tot dit onderwerp.
Doelstellingen
Na afloop van dit nascholingsprogramma:
- ben je beter in staat patiënten te begrijpen die langskomen of bellen voor advies of vragen om (herhaal)recepten, hun vragen te beantwoorden en zo nodig extra advies te geven;
- kun je globaal uitleggen waar de schildklier zich bevindt en hoe deze werkt;
- kun je aangeven wat de belangrijkste oorzaken zijn van een verlaagde (hypothyreoïdie) en een verhoogde (thyreotoxicose) productie van schildklierhormoon, hoe het gediagnosticeerd wordt en wat de gevolgen ervan zijn;
- kun je uitleggen wat de belangrijkste therapie is voor thyreotoxicose en hyperthyreoïdie, hoe deze therapie werkt en wat de belangrijke aandachtspunten zijn;
- kun je uitleggen wat de belangrijkste therapie is bij hypothyreoïdie, hoe deze therapie werkt en wat de belangrijke aandachtspunten zijn.
