Samenvatting
Dat kinderen geen kleine volwassenen zijn, is een oude wijsheid die nog niets aan kracht heeft ingeboet. Daarbij geldt dat kinderen afhankelijk van hun leeftijd ook onderling sterk van elkaar verschillen: een zuigeling in de eerste levensdagen is anders dan een puber en een kind op de basisschoolleeftijd verschilt in vele opzichten van een peuter. Dit geldt niet alleen voor uiterlijke kenmerken maar ook voor gedrag en ontwikkeling. En om het helemaal ingewikkeld te maken: het ene kind van 5 is het andere kind van 5 niet: grote verschillen tussen lichamelijke en geestelijke ontwikkeling kunnen voorkomen.
Gevolgen voor het gebruik
Dit heeft allerlei gevolgen voor het gebruik van geneesmiddelen. We noemen een paar belangrijke aspecten:
- Het toedienen van geneesmiddelen aan zuigelingen vergt andere kennis en vaardigheden dan toediening aan een kind op de basisschoolleeftijd.
- Organen werken bij kinderen soms anders dan bij volwassenen. Ook organen die een rol spelen bij de gang die een geneesmiddel door het lichaam maakt. Hoe snel wordt het geneesmiddel opgenomen? Hoe snel wordt het geneesmiddel afgebroken? Hoe snel wordt het geneesmiddel uitgescheiden? Met andere woorden, hoe is het met de farmacokinetiek? Verschillen in farmacokinetiek kunnen invloed hebben op de dosering.
- Het kan zijn dat een kind door een nog niet geheel ontwikkeld lichaam kwetsbaarder is voor bijwerkingen. En als bijwerkingen optreden is het soms lastig ze te herkennen. Hoe zal een zuigeling aangeven dat hij hoofdpijn heeft? Zeker in de eerste levensjaren ontbreken hiervoor de vaardigheden. Daarnaast speelt bij veel ouders een soms terechte, maar vaak ook onterechte angst voor bijwerkingen. Het is voor hen soms lastig te aanvaarden dat een medicament dat ingrijpt in het lichaam van hun kind, noodzakelijk is. Angst voor schade op korte termijn, maar ook op langere termijn met betrekking tot groei en ontwikkeling van organen en functies als gedrag, kunnen de therapietrouw beïnvloeden.
Het is van groot belang dat alle betrokken zorgverleners op de hoogte zijn van deze aspecten én dat overheid en farmaceutische industrie heldere en correcte informatie geven over veiligheid en effectiviteit. Het onderzoek dat hiervoor noodzakelijk is, is lastig en duur en soms ethisch niet eens mogelijk. Een klein kind kan immers zelf geen toestemming geven om als proefpersoon te fungeren. Gelukkig zijn er de afgelopen jaren maatregelen getroffen om deze kennis op een wetenschappelijk aanvaardbare wijze te vergaren.
Dit nascholingsprogramma laat je nadenken over verschillende aspecten die een rol spelen bij het gebruik van geneesmiddelen door kinderen.
Accreditatie
Deze nascholing is door de CADP van de NVDA voor 3 punten geaccrediteerd onder ID142918.
Inhoud
BLOK A Farmacodynamiek en farmacokinetiek
A1 Kaders
A2 Groei en ontwikkeling
A3 Farmacokinetiek
BLOK B Farmacotherapie en bijwerkingen
B1 Chronisch ziek zijn
B2 Toedieningsvormen en toedieningsproblemen
B3 Bijwerkingen op de kinderleeftijd
B4 Enkele veel aan kinderen voorgeschreven geneesmiddelen
Actie en verantwoording
Antwoorden vragen
Literatuur
Overleg met collega’s en huisarts(en)
Opdrachtblad ‘Opnemen in het takenpakket’
Afsluitende Toets
Auteurs
Dr. T.W. de Vries is kinderarts, verbonden aan de afdeling Kindergeneeskunde, Medisch Centrum Leeuwarden, Leeuwarden.
Dr. E.N. van Roon is ziekenhuisapotheker en klinisch farmacoloog, verbonden aan de afdeling Ziekenhuisfarmacie, Medisch Centrum Leeuwarden, Leeuwarden.
Drs. C.R.C. Huizinga-Arp is apotheker, verbonden aan BENU Apotheek Ambix te Bunschoten en Dienstapotheek Eemland te Amersfoort.
Doelstellingen van dit nascholingsprogramma
Algemeen leerdoel: na afronding van dit nascholingsprogramma zijn je kennis en inzicht over farmacotherapie bij kinderen vergroot. Daardoor zul je beter in staat zijn de ouders die bellen of langskomen voor advies te begrijpen, hun vragen te beantwoorden en zo nodig extra advies te
geven.
Dit leerdoel bereik je na het afronden van dit programma, doordat je
- de beginselen kent van de farmacokinetiek;
- op de hoogte bent van de verschillende toedieningsvormen en -problemen;
- de meest relevante bijwerkingen kent van medicatie bij kinderen.
Bronnen bij dit programma
