Samenvatting
Het is normaal dat een vrouw meer of minder afscheiding heeft uit de vagina. Deze afscheiding heet fluor en omdat deze afscheiding uit vagina komt, spreken we van fluor vaginalis. Fluor vaginalis heeft een vrouw op bijna alle leeftijden.
Een huisarts met een normpraktijk zal ongeveer tweemaal per week een vrouw op het spreekuur krijgen die klachten heeft over (niet-bloederige) afscheiding uit de vagina. Kortweg zeggen we dat ze fluorvaginalisklachten heeft. Als een vrouw klachten heeft over de afscheiding, dan is er meer afscheiding dan ze van zichzelf gewend is of er is jeuk bij de afscheiding of er is een aparte geur. Ook de kleur van de afscheiding kan anders geworden zijn.
Het zou kunnen zijn dat je aan de telefoon of aan de balie een vraag krijgt of er iets anders is voor witte vloed dan inlegkruisjes. Kennelijk is er dan een verandering opgetreden. Over deze veranderingen en eventuele afwijkingen gaat dit programma. Er kunnen verschillende oorzaken voor bestaan, maar het kan ook zijn dat er gewoon een variatie in de natuur optreedt. De hoeveelheid afscheiding kan namelijk ook een afspiegeling zijn van hoe het met een vrouw geestelijk en lichamelijk gaat.
Diagnostiek
Bij fluorvaginalisklachten kan de huisarts zelf diagnostiek verrichten. Hieraan zijn twee voorwaarden verbonden. De eerste is dat hij voldoende vaardigheid heeft in gynaecologisch onderzoek. De tweede voorwaarde is dat hij proefjes met fluor kan doen en onder de microscoop kan beoordelen. Zie onderdeel A3. Huisartsen blijken, in tegenstelling tot vroeger, steeds vaker de proefjes op fluor niet meer zelf te doen. Ze sturen een wattenstaafje met een monster van de fluor naar een laboratorium voor diagnostiek.
In de meeste gevallen is het niet mogelijk een diagnose te stellen zonder dat fluor onderzocht is en een uitkomst verkregen is. Dit wil zeggen, dat alleen het inwendig gynaecologisch onderzoek onvoldoende informatie oplevert over de mogelijke oorzaak van de klachten over abnormale afscheiding.
Daarnaast kan het voorkomen dat monsters van de fluor opgestuurd moeten worden naar een laboratorium voor microbiologisch onderzoek op de aanwezigheid van een micro-organisme als oorzaak van de klachten. Dit onderzoek komt vooral voor als er gedacht wordt aan een geslachtsziekte, een seksueel overdraagbare aandoening, een soa.
Lang niet altijd kan er een diagnose gesteld worden: in ongeveer een derde van de gevallen zijn er klachten zonder aantoonbare ziekteverwekker of afwijking. Dit kan onzekerheid met zich meebrengen zowel voor de arts als voor de patiënt. Jij zou daar aan de balie over kunnen horen. Pas op: ook seksuologische problematiek kan als fluorklacht gepresenteerd worden.
Behandeling
Het succes van medicamenteuze therapie van fluor vaginalis staat of valt met de juiste diagnose. In het algemeen is effectieve behandeling mogelijk. Uitzondering vormen frequent recidiverende candida-infecties. Die zijn vaak een ramp voor de arts en voor de patiënt, vanwege het buitengewoon sterk recidiverende karakter van deze infecties.
De indruk bestaat dat er overbehandeld wordt bij klachten van fluor vaginalis, omdat niet altijd onderzoek plaatsvindt en de diagnose gebaseerd wordt op de klachten. Met name bij de klacht ‘jeuk’ is dat het geval. In die situaties wordt er dan op gerekend dat er een gist (‘schimmel’), Candida, in het spel is. Die is wel in de helft van de gevallen de oorzaak van fluorvaginalisklachten, maar in de andere helft van de gevallen dus niet!
Niet-medicamenteuze behandeling is aan de orde bij klachten waarvoor geen ziekteverwekker gevonden wordt. De huisarts zal dan uitleg geven over de normale toestand en functie van de vagina en geruststellen als er angst is voor ernstige ziekten. Bij blijvende klachten moet gezocht worden naar een eventuele achtergrond voor dit voortbestaan van klachten.
Accreditatie
Dit programma is voor 3 punten door CADD geaccrediteerd in opdracht van de NVDA. In je persoonlijke nascholingsdossier is terug te vinden tot welke datum dit programma geaccrediteerd is.
Inhoud
BLOK A Casuïstiek en achtergronden
A1 Casuïstiek
A2 Vóórkomen, oorzaken en klachten van fluor vaginalis
A3 Diagnose en diagnosestelling
BLOK B Casuïstiek en behandeling
B1 Casuïstiek, vervolg
B2 Behandeling
Actie en verantwoording
Antwoorden op de vragen en casuïstiek
Literatuur
Overleg met collega’s en de huisarts(en)
Opdrachtblad ‘Opnemen in het takenpakket’
Begrippenlijst
Toets voor Doktersassistenten 2022/4
Auteur
Gert van Lieshout is arts en oud-huisarts. Na achttien jaar fulltime huisarts te zijn geweest, is Gert parttime als huisarts gaan werken en is hij zich met nascholing gaan bezighouden. Als een van de oprichters van AccreDidact is hij zestien jaar actief geweest met het ontwikkelen van schriftelijke geaccrediteerde nascholing voor huisartsen, apothekers, doktersassistenten en apothekersassistenten. Momenteel werkt hij mee aan het ontwikkelen van mondelinge geaccrediteerde nascholing aan apothekers en aan schriftelijke geaccrediteerde nascholing.
De auteur heeft geen financiële banden met de farmaceutische industrie, ontvangt geen onderzoeksgeld van commerciële partijen en heeft geen bedrijfsbelangen of andersoortige financiële relaties met betrekking tot dit onderwerp.
Doelstellingen
Na afronding van dit nascholingsprogramma weet je wat de belangrijkste oorzaken zijn van fluorvaginalisklachten, hoe die oorzaken opgespoord worden en dat er in een derde van de gevallen geen oorzaak gevonden wordt. Je weet ook welke medicamenteuze en niet-medicamenteuze adviezen en maatregelen gegeven en/of genomen kunnen worden.
Na afloop van deze nascholing:
- heb je de verschillende afwijkingen van fluor vaginalis leren kennen;
- weet je hoe de diagnostiek van fluorvaginalisklachten verloopt;
- ken je de verschillende oorzaken bij de verschillende afwijkingen;
- heb je stilgestaan bij het mogelijk bestaan van een soa;
- weet je welke niet-medicamenteuze maatregelen genomen kunnen worden;
- weet je welke medicijnen er zijn, wat ze doen en wat hun bijwerkingen zijn;
- weet je hoe gehandeld wordt als de klachten of afwijkingen terugkeren.
In deze nascholing komen niet aan de orde: vaginale klachten als gevolg van de overgang en vaginale klachten als gevolg van seksuele problematiek. Die horen thuis in nascholingen over de overgang of over seksuele klachten.
Bronnen bij dit programma
