Samenvatting
Herpesinfecties komen in de praktijk van de huisarts veelvuldig voor. In een grote minderheid van de gevallen betreft het een eerste infectie met een van de herpesvirussen. Na deze eerste infectie, die primo-infectie genoemd wordt, blijft het virus levenslang in het lichaam aanwezig. Het virus blijft aanwezig in zenuwknopen ofwel ganglia. Door virusinfecties, griep, menstruatie, ziekte, zonneverbranding, stress etc. kunnen de sluimerende virussen de kans krijgen zich te vermenigvuldigen en zich via de zenuwtakken naar de huid of de slijmvliezen te begeven om daar kenmerkende afwijkingen te veroorzaken. Deze zogeheten reactivaties komen veel vaker voor dan de echte (eerste) infecties.
In de meeste gevallen zijn de afwijkingen heel kenmerkend of typisch, zodat de diagnose niet al te moeilijk is. Er zijn echter ook atypische uitingen van een reactivatie of typische eerste uitingen op een ongebruikelijke plaats. Het is goed daar eens bij stil te staan. De huisarts moet bij bepaalde huidafwijkingen denken aan de diagnose herpes. Een in de praktijk goed bruikbare test voor de diagnose van een infectie met of reactivatie van een herpesvirus is niet voorhanden.
Een eerste infectie met een van de herpesvirussen verloopt bij bepaalde herpesvirussen vaak asymptomatisch, dus zonder klachten of verschijnselen. Bij andere soorten herpesvirussen kan die heftig verlopen. Reactivaties verlopen bij de ene soort milder en bij de andere soort heftiger dan de eerste infectie. Ten slotte verlopen reactivaties bij bijvoorbeeld herpes genitalis of de ziekte van Pfeiffer (mononucleosis infectiosa) zeer vaak asymptomatisch. Het is goed de verschillen tussen de diverse herpesvirussen en hun wijze van reactiveren te kennen. Zeker om goede voorlichting aan patiënten te kunnen geven, waarin de doktersassistente tegenwoordig een belangrijke rol kan spelen.
Daarnaast is het goed te weten dat meerdere al langer bekende ziekten of huidafwijkingen door een van de herpesvirussen veroorzaakt blijken te worden.
Behandeling
Er bestaat geen therapie die herpesinfecties kan genezen. Na de primo-infectie blijft het virus in het lichaam aanwezig en kunnen er reactivaties van het virus optreden. Toch zijn er behandelingen voor een herpesinfectie. Wat is dan de betekenis van deze therapieën?
Behandeling van de infectie met lokale antivirale therapie op de plaats waar de afwijkingen zitten, blijkt hoogstens bij bepaalde groepen patiënten enig effect te hebben. Wanneer kan enig effect van crèmes verwacht worden, wat is het tijdstip waarop gestart moet of nog kan worden, wat is de duur van het gebruik etc.? Er is ook lokale therapie met middelen waarin geen echte geneesmiddelen zitten, met de bedoeling klachten van huidafwijkingen te verlichten of jeuk te verminderen zoals bij waterpokken. Zijn deze mogelijkheden voldoende bekend?
Orale antivirale therapie is in een aantal gevallen nodig, maar dit komt niet zo heel vaak voor. De indicaties daarvoor zijn de huisarts bekend. Het is handig als jij daar ook iets van weet. Wat is de huidige stand van zaken?
Accreditatie
Voor dit nascholingsprogramma is voor 2 punten accreditatie aangevraagd onder ID129762 voor doktersassistenten bij CADP van de NVDA.
Inhoud
BLOK A Herpessimplexvirus type 1 en type 2
A1 Herpesvirussen en corresponderende afwijkingen
A2 Symptomatologie, diagnostiek en behandeling van herpessimplexvirus type 1
A3 Symptomatologie, diagnostiek en behandeling van herpessimplexvirus type 2
BLOK B Humane herpesvirussen (HHV) typen 3 t/m 8
B1 Casuïstiek
B2 Symptomatologie, diagnostiek en behandeling van varicellazostervirus (HHV-3)
B3 Symptomatologie, diagnostiek en behandeling van HHV-typen 4 t/m 8
Actie en verantwoording
Antwoorden bij casuïstiek en vragen
Literatuur
Overleg met collega’s en huisarts(en)
Opdrachtblad ‘Opnemen in het takenpakket’
Afsluitende Toets
Auteur
Drs. G.J.C.M. van Lieshout is arts en oud-huisarts. Na achttien jaar fulltime huisarts te zijn geweest, is Gert parttime als huisarts gaan werken en is hij zich met nascholing gaan bezighouden. Als een van de oprichters van AccreDidact is hij zestien jaar actief geweest met het ontwikkelen van schriftelijke geaccrediteerde nascholing voor huisartsen, apothekers, doktersassistenten en apothekersassistenten. Momenteel geeft hij mondelinge geaccrediteerde nascholing aan apothekers en ontwikkelt hij schriftelijke geaccrediteerde nascholing. Belangenconflicten: geen.
Doelstellingen van dit nascholingsprogramma
Algemeen leerdoel: na afronding van dit nascholingsprogramma ken je de belangrijkste vormen van herpesinfecties. Daardoor zul je beter in staat zijn patiënten die bellen voor advies of die vragen om (herhaal)recepten te begrijpen, hun vragen te beantwoorden en zo nodig extra advies te geven.
Dit leerdoel bereik je na het afronden van dit programma doordat je:
- weet je welke herpesvirussen afwijkingen veroorzaken bij de mens, welke afwijkingen dat zijn en hoe het natuurlijk beloop is;
- weet je welke mogelijkheden er zijn op het gebied van lokale behandeling van herpesafwijkingen;
- heb je gelezen wanneer orale therapie ingezet wordt, wat de eigenschappen zijn van de verschillende orale middelen, de antiherpetica, en kun je voorlichting geven over de werking van die middelen;
- is je kennis opgefrist over jeukstillende middelen bij waterpokken, met name bij kinderen.
Bronnen bij dit programma
