Samenvatting
Nogal regelmatig komt het in de huisartspraktijk voor dat mensen last hebben van een syndroom dat gepaard gaat met een ongemakkelijk gevoel in de buik, buikpijn, buikkrampen, obstipatie en/of diarree, waarvoor geen oorzaak gevonden wordt en dat jaren klachten kan geven. Bedoeld wordt het prikkelbaredarmsyndroom (PDS); een andere benaming is: irritable bowel syndrome (IBS). Heel vroeger werd dit syndroom spastisch colon of spastische darm genoemd.
Het vervelende is dat er een ontlastingpatroon bestaat dat veel gezien wordt bij dikkedarmkanker ofwel het colorectale carcinoom. Deze kankersoort komt in onze westerse wereld steeds vaker voor en niet alleen op oudere leeftijd, maar ook onder 50 en zelfs onder 40 jaar. Dit laatste geldt vooral voor de familiaire vorm van colorectaal carcinoom.
Dus dat er bij (wat oudere) personen met krampen, obstipatie en diarree gedacht wordt aan de mogelijkheid van kanker is terecht. En dat er een analyse van deze klachten plaatsvindt is heel juist. Heeft analyse plaatsgevonden en zijn er geen aanknopingspunten gevonden voor de diagnose kanker of een andere lichamelijke oorzaak, dan volgt geruststelling, uitleg en advies. Advies geven valt niet mee. Niet voor de assistente en niet voor de dokter. Voorheen werd gedacht dat vezeltherapie iets kon betekenen voor personen met PDS, maar is dit nog wel het geval? Daar bestaan toenemend twijfels over. Vezeltherapie zou zelfs symptomen kunnen verergeren. Is dit zo? Wat kan vezeltherapie nu wel betekenen en wat kan er niet mee bereikt worden?
Als obstipatie te hinderlijk is, dan kan een laxeermiddel helpen. Maar welk laxans heeft dan de voorkeur? Hetzelfde geldt voor medicatie bij te lastige diarree. Hebben bij diarree volumevergrotende middelen (die bij obstipatie gebruikt worden!) ook een plaats, zoals fabrikanten van die middelen ons willen doen geloven?
Dokters hadden personen met klachten die gediagnosticeerd worden als PDS weinig te bieden. Klachten bleken nogal therapieresistent te zijn en gemakkelijk tientallen jaren in wisselende mate te kunnen blijven bestaan. Niet-medicamenteuze adviezen worden slecht of niet uitgevoerd. Hoe staat het met de mogelijkheden met medicamenten?
Ziekte van Crohn, colitis, coeliakie
Doktersassistenten krijgen in de praktijk weinig met deze ziektebeelden te maken. De ziekte van Crohn komt niet al te vaak voor en behandeling vindt als regel door specialisten plaats. Toch komen deze patiënten 'tussendoor' nogal eens bij de huisarts. Hij zal er dus wel het een en ander van moeten weten. In dit programma wordt het ziektebeeld samengevat, de huidige zienswijze erop besproken en de huidige behandeling aangegeven.
Vaak wordt colitis in één adem genoemd met de ziekte van Crohn. Daar zijn zeker argumenten voor, maar aan de andere kant zijn er toch verschillen van betekenis. Ook voor colitis wordt het ziektebeeld samengevat en de huidige behandeling aangegeven.
Omdat coeliakie ook een klachtenpatroon kan geven dat lijkt op klachten die kunnen passen bij het prikkelbaredarmsyndroom en omdat coeliakie vaker voorkomt dan we altijd dachten, wordt dit kort besproken. Evenals lactose-intolerantie/lactaatdeficiëntie.
Accreditatie
Voor dit nascholingsprogramma is voor 3 punten accreditatie aangevraagd onder ID149249 voor doktersassistenten bij CADP van de NVDA.
Inhoud
Inleiding
BLOK A De normale defecatie, kenmerken en diagnostiek
A1 Casuïstiek
A2 De normale defecatie
A3 Prikkelbaredarmsyndroom, omschrijving, oorzaak, prevalentie
A4 Diagnostiek en diagnosestelling
BLOK B Niet-medicamenteuze en medicamenteuze behandeling
B1 Casuïstiek
B2 Niet-medicamenteuze behandeling
B3 Medicamenteuze therapie
Actie en verantwoording
Antwoorden op de vragen en casuïstiek
Literatuur
Overleg met collega’s en huisarts(en)
Opdrachtblad ‘Opnemen in het takenpakket’
Afsluitende toets
Auteurs
Drs. G.J.C.M. (Gert) van Lieshout is arts en oud-huisarts. Na achttien jaar fulltime huisarts te zijn geweest, is Gert van Lieshout parttime als huisarts gaan werken en is hij zich met nascholing gaan bezighouden. Als een van de oprichters van AccreDidact is hij zestien jaar actief geweest met het ontwikkelen van schriftelijke geaccrediteerde nascholing voor huisartsen, apothekers, doktersassistenten en apothekersassistenten. Momenteel geeft hij mondelinge geaccrediteerde nascholing aan apothekers en ontwikkelt hij schriftelijke geaccrediteerde nascholing.
Belangenconflicten: geen.
Doelstellingen van dit nascholingsprogramma
Algemeen leerdoel: na afronding van dit nascholingsprogramma weet je wat het prikkelbaredarmsyndroom inhoudt, dat het vaak vele jaren aanwezig is en hoe lastig het voor de patiënt kan zijn. Verder is het vooral de bedoeling dat je weet en aanvoelt wat er in de patiënten omgaat en waarom bepaalde niet-medicamenteuze adviezen en bepaalde geneesmiddelen gegeven worden. Voor jou als assistente kunnen deze patiënten met PDS ook ‘lastig’ zijn, steeds maar weer bang zijn voor ernstige ziekten, zeurderig overkomen enzovoort. Alles weten is alles begrijpen? Dit leerdoel bereik je na het afronden van dit programma, doordat je:
- eerst stilgestaan hebt bij je aanpak van patiënten met klachten die verdacht zijn voor het prikkelbaredarmsyndroom en daarna het nascholingsprogramma doorgenomen hebt, zodat je kan zien wat je eventueel aan je aanpak kunt veranderen;
- nog een keer doorgenomen hebt hoe de normale defecatie gaat en wanneer gesproken wordt van obstipatie en van diarree;
- uitgebreid stilgestaan hebt bij het ziektebeeld prikkelbaredarmsyndroom (PDS);
- meegedacht hebt over de niet-medicamenteuze aanpak van PDS en gelezen hebt waarop gelet kan worden bij de behandeling;
- de beperkingen gezien hebt van medicamenteuze therapie.
Bronnen bij dit programma
