Aanvallen komen frequent voor bij kinderen. Hierbij wordt vaak gedacht aan epilepsie, maar dit vormt slechts een kleine fractie (< 10%) van de aanvallen. Het herkennen van epilepsie bij kinderen kan lastig zijn. De kenmerken van epileptische aanvallen verschillen per leeftijdscategorie. In deze nascholing worden de aanvallen daarom per leeftijdscategorie behandeld. Hierbij komt aan bod wat het onderscheid is tussen epilepsie en andere aanvalsgewijze aandoeningen.
Ook wordt het verschil tussen geprovoceerde epileptische aanvallen en niet-geprovoceerde epileptische aanvallen besproken: hier staan we uitgebreid stil bij koortsconvulsies.
Bij grote aanvallen met bewustzijnsverlies en spierschokken kan gedacht worden aan een gegeneraliseerde tonisch-klonische aanval, maar soms blijkt er toch sprake te zijn geweest van een vasovagale collaps – een tijdelijk verlies van het bewustzijn door een verminderde bloedtoevoer naar de hersenen – met in de tweede fase hiervan spierschokken. Bij aanvallen waarbij de patiënt niet meer reageert op de omgeving, zonder bijkomende schokken, kan gedacht worden aan absence-epilepsie, maar zou er ook sprake kunnen zijn van dagdromen, aandachttekort of het zich onbewust afsluiten van de omgeving door overprikkeling.
Het stellen van de diagnose epilepsie wordt gedaan op basis van de klinische verschijnselen. Is deze diagnose eenmaal gesteld, dan is het de vraag of en hoe epilepsie behandeld gaat worden. Hierbij moet de afweging worden gemaakt tussen de noodzaak tot behandelen en het optreden van – hinderlijke – bijwerkingen. Soms volstaat afwachten. De medicamenteuze behandeling van de diverse epilepsiesyndromen wordt uitgebreid belicht aan de hand van de meest recente inzichten hierover uit de richtlijn Epilepsie uit 2023 van de Nederlandse Vereniging voor Neurologie (NVN).
De diagnose epilepsie heeft veel impact op het leven van het kind en het gezin. Als de diagnose is gesteld dan is er veel onzekerheid over wanneer de volgende aanval komt, wat ze kunnen doen bij een aanval en wat dit betekent voor het dagelijks leven. Soms gaat het om alledaagse dingen zoals in bad gaan of fietsen. Bij tieners spelen vragen als: mag ik alleen naar het zwembad, in de achtbaan, op het klimrek? Mag ik brommer- of autorijden, mag ik zelf naar school fietsen? Ook kunnen er veel vragen leven over medicatiegebruik bij epilepsie. U krijgt in deze nascholing handvatten hoe u uw patiënten hierin zo goed mogelijk kunt begeleiden.
BLOK A behandelt de klinische verschijnselen van de aanvallen waarbij er verdenking is op een epileptisch insult. Per leeftijdscategorie worden niet-epileptische aanvallen en epilepsiesyndromen beschreven. Besproken wordt:
- wat het verschil is tussen een wegraking op basis van een epileptisch insult en een vasovagale syncope;
- hoe een absence onderscheiden kan worden van dagdromen en shutting off;
- welke adviezen er zijn om epileptische aanvallen bij koorts (koortsconvulsies) aan te pakken;
- wat de kenmerken zijn van tics.
BLOK B bevat informatie over de behandeling van epilepsie bij kinderen. Er bestaat in sommige gevallen de keuze om dit zonder medicatie te doen, we gaan in op de afwegingen. Verder wordt ingegaan op de diverse medicamenteuze behandelopties die er zijn bij de verschillende epilepsiesyndromen bij kinderen. Ook is er aandacht voor medicamenteuze aspecten, zoals interacties en bijwerkingen. De psychosociale gevolgen van epilepsie worden besproken: de impact van de diagnose epilepsie op het kind en het gezin. We belichten het belang van begeleiding op maat en het daarbij behorende zorgnetwerk.
Accreditatie
Dit programma is door KABIZ voor Farmaceutisch Consulenten geaccrediteerd voor 4 uur. De accreditatiepunten worden toegekend als u de bijbehorende toets succesvol (≥ 60% beantwoord) hebt afgerond.
Inhoud
Blok A Aanvallen verdacht voor epileptisch insult, wanneer diagnostiek?
A1 Stappenplan benadering aanvallen bij kinderen
A2 Epileptische en niet-epileptische aanvallen per leeftijdscategorie
BLOK B Behandeling van epilepsie bij kinderen
B1 Acute behandeling van een epileptische aanval
B2 Behandelen met preventieve medicatie (anti-epileptica)?
B3 Aandachtspunten bij behandelen met anti-epileptica
B4 Rol van de apotheek bij behandelen met anti-epileptica
B5 Impact van epilepsie op gezin en betrekken van netwerk in aanpak
Actie en verantwoording
Nadere bespreking van vragen en casuïstiek
Literatuur
Opdrachtblad ‘Invoering in de apotheek’
Farmaceutische patiëntenzorg (FPZ)
Toets voor Apothekers 2024/5
Auteurs
Marc de Leeuw is apotheker en medisch schrijver en werkt sinds 2019 als zelfstandige. Daarvoor werkte hij bij het Geneesmiddelen Informatie Centrum van de KNMP en als redacteur bij het Pharmaceutisch Weekblad.
Deze nascholing is gebaseerd op de nascholing AccreDidact HA2023-8 Epilepsie bij kinderen, ontwikkeld door:
Jikke-Mien Niermeijer: neuroloog-kinderneuroloog met als aandachtsgebied epilepsie, migraine en neurogenetische aandoeningen. Zij is als kinderneuroloog werkzaam in het Elisabeth-TweeSteden Ziekenhuis (ETZ) in Tilburg.
Van van Bavel-Ta: neuroloog en kinderneuroloog met als aandachtsgebied epilepsie. Zij is werkzaam als kinderneuroloog in het ETZ in Tilburg.
De auteurs hebben geen financiële banden met de farmaceutische industrie, ontvangen geen onderzoeksgeld van commerciële partijen en hebben geen bedrijfsbelangen of andersoortige financiële relaties met betrekking tot dit onderwerp.
Doelstellingen
Na afronding van deze nascholing:
- kent u het onderscheid tussen niet-epileptische en epileptische aanvallen bij kinderen per leeftijdscategorie en weet u globaal welke overwegingen leiden tot de diagnose epilepsie;
- hebt u globale kennis van vasovagale syncope en epileptische wegrakingen, staren en absences;
- weet u welke adviezen er gelden bij aanvallen bij koorts (‘koortsconvulsies’);
- bent u op de hoogte van de meest voorkomende epilepsiesyndromen per leeftijdscategorie en weet u welke medicamenteuze behandelingen hierbij eventueel gegeven kunnen worden. Ook heeft u kennis van de overwegingen om wel/niet te behandelen met medicatie;
- heeft u inzicht in de impact die epilepsie heeft op het functioneren van het gezin en de mogelijkheden voor begeleiding vanuit de apotheek.
Video's bij dit programma
