Samenvatting
“Is daar eigenlijk wel evidence voor?” Deze vraag zal u ongetwijfeld bekend voorkomen. Het zijn typisch vragen die gesteld worden tijdens farmacotherapeutische overleggen met huisartsen of specialisten. Maar de vraag is evengoed valide als u in uw praktijk richtlijnen bespreekt voor adviezen bij OTC-medicatie. Moeten we nu acetylcysteïne adviseren bij vastzittende hoest, noscapine of toch maar helemaal niets?
Evidence-based medicine (EBM) heeft de geneeskunde veel goeds gebracht. Door gedegen wetenschappelijk onderzoek zijn er al veel behandelmethoden verbeterd en evenzoveel behandelmethoden obsoleet gebleken. Elke voorschrijver is tegenwoordig doordrongen van het nut van acetylsalicylzuur en statines voor secundaire preventie van hart- en vaatziekten. Anderzijds zal (bijna) niemand meer Hirudoïd voorschrijven bij een thromboflebitis of diazepam bij wijze van antidepressivum. Allemaal gevolgen van wetenschappelijk onderzoek.
Evidence-based medicine heeft dus enerzijds een ogenschijnlijk onwrikbare plaats in de dagelijkse praktijk verworven, maar anderzijds is er ook veel kritiek. Wordt het vak geen ‘kookboekgeneeskunde’ en wat doen we als er voor een bepaalde behandeling geen ‘bewijs’ voorhanden is? Gebrek aan bewijs betekent toch niet per definitie de afwezigheid van effectiviteit?
In deze nascholing zal ik op een eenvoudige en nuchtere wijze trachten uiteen te zetten welke plaats EBM in de praktijk heeft (of kan hebben). Na een opfrissing over het begrip EBM en het systeem van de wetenschap worden handvatten aangereikt om zelf tot een (wetenschappelijke) vraag te komen en hoe de literatuur te benaderen om deze te beantwoorden.
Systematische reviews zijn bij uitstek geschikt om snel en efficiënt een grote hoeveelheid wetenschappelijke informatie te bevatten. Daarom wordt er uitgebreid stilgestaan bij systematische reviews en hun potentiële waarde voor de praktijk. De focus in deze nascholing ligt op praktisch-klinisch wetenschappelijk onderzoek, met name over vragen met betrekking tot de effectiviteit van (medicamenteuze) interventies. Uiteraard strekt het ‘wetenschappelijk gehalte’ van het farmaceutisch vakgebied verder uit dan klinische medicatietrials. Experimenteel laboratoriumonderzoek en dierexperimenteel onderzoek zijn uiteraard van eminent belang in de eerste fasen van geneesmiddelenonderzoek, het onderzoeken van farmacokinetiek en –dynamiek en veiligheidsaspecten. Op een ander niveau zijn onderwerpen als praktijkorganisatie, logistiek en implementatie van veranderingen ook onderwerp van wetenschappelijk onderzoek. Deze vormen van onderzoek worden hier niet expliciet behandeld, maar de benadering in vraagformulering, het zoeken en de prioritering van onderzoek zijn gelijk aan de behandelde stof.
Uiteindelijk zult u hopelijk ervaren dat het structureel en efficiënt gebruiken van de medische literatuur een uitstekende manier voor verdieping en reflectie is. Elke verbetering in de kwaliteit van uw werk krijgt u er gratis bij.
Accreditatie
Deze nascholing is voor farmaceutisch consulenten voor 4 nascholingsuren geaccrediteerd (ID 164564-162783).
Inhoud
BLOK A Evidence-based medicine en het vinden van bruikbare literatuur
A1 Wat is EBM en hoe werkt het?
A2 Het formuleren van een vraag en het zoeken naar geschikte publicaties
BLOK B Het identificeren en gebruiken van systematische reviews
B1 Wat is een systematische review?
B2 Resultaten van een systematische review interpreteren
Actie en verantwoording
Literatuur
Opdrachtblad ‘Invoering in de apotheek’
Farmaceutische patiëntenzorg (FPZ)
Afsluitende toets
Auteur
Floris van der Laar is huisarts te Lent, onderzoeker en docent UMC St Radboud (afdeling eerstelijnsgeneeskunde), coördinator van Cochrane Primary Health Care Field en hoofdredacteur van AccreDidact. Belangenconflicten: geen.
Doelstellingen van dit nascholingsprogramma
Nadat u dit nascholingsprogramma hebt doorgewerkt:
- kunt u omschrijven wat evidence-based medicine (EBM) is en welke plaats het heeft in de gezondheidszorg. U hebt globale kennis van het systeem van publiceren;
- bent u in staat om uit een probleem een of meerdere vragen te formuleren en om efficiënt en strategisch de medisch-wetenschappelijke literatuur te benaderen en bruikbaar materiaal te selecteren;
- kent u de belangrijkste kenmerken van een kwalitatief goede systematische review;
- begrijpt u de resultaten van een systematische review en kunt deze vertalen naar de dagelijkse praktijk.
