Het aantal mensen met overgewicht en obesitas neemt toe. Naar verwachting zal in 2040 62% van de volwassen Nederlanders overgewicht hebben. Dit probleem beperkt zich niet tot Nederland: in de hele westerse wereld is een toename van (ernstig) overgewicht te zien. Heeft in Nederland momenteel ongeveer de helft van de bevolking overgewicht, in de meeste EU-landen komt overgewicht nog vaker voor. Malta, Kroatië en Griekenland gaan daarbij aan kop; in die landen komt binnen de EU overgewicht het vaakst voor. In Italië, Frankrijk, Denemarken, Luxemburg, Cyprus en Oostenrijk komt overgewicht juist minder vaak voor dan in Nederland. Ook voor ernstig overgewicht geldt dat dit in Nederland minder vaak voorkomt dan in de meeste andere EU-landen.
Voorkomen is beter dan genezen en dat geldt zeker ook voor overgewicht en obesitas. Preventie is dan tegenwoordig ook een veelgehoorde term. De vraag is dan wel wat precies bedoeld wordt met preventie. Is dat het voorkomen van obesitas als zodanig? Of is het preventie van complicaties bij mensen die al overgewicht of obesitas hebben? Hoe dan ook, preventie is op alle fronten nodig om de gevolgen van de obesitasepidemie voor de gezondheidszorg in het algemeen en de individuele patiënt in het bijzonder te beteugelen. Hierbij is een brede blik nodig op alle mogelijke factoren die bijdragen aan het ontstaan en in stand houden van obesitas. Het gezegde ‘elk pondje gaat door het mondje’ is hierbij veel te kort door de bocht.
Een belangrijke hulp voor apothekers en huisartsen is de nieuwe multidisciplinaire richtlijn Overgewicht en obesitas bij volwassenen die in juli 2023 is uitgebracht door het Partnerschap Overgewicht Nederland. Een opvallende wijziging in deze richtlijn is dat de focus minder ligt op de BMI als de maat voor de ernst van overgewicht, maar meer op het gewichtsgerelateerde gezondheidsrisico. Dit is een optelsom van de BMI, de buikomvang en comorbiditeit. Is de BMI prima, maar de buikomvang te groot, dan is er toch een serieus gezondheidsrisico. Feitelijk is obesitas een gevolg van chronisch ontstoken visceraal vet (buikvet). Obesitas wordt een ‘poortziekte’ genoemd, omdat deze kan leiden tot een breed scala aan bijkomende aandoeningen.
In deze nascholing is er aandacht voor de aandoening obesitas, de pathofysiologie hiervan, de risicofactoren hiervoor en welke behandelingen – waaronder medicatie – hierbij worden gebruikt. Daarnaast wordt benoemd hoe de fysiologische omstandigheden van patiënten met obesitas zijn veranderd en hoe deze gewijzigd kunnen zijn na een bariatrische operatie. Welke invloed kan dit hebben op het gebruik van geneesmiddelen? Welke supplementen zijn nodig? Welke controles zijn nodig en voor hoelang?
Huisartsen en apothekers staan samen voor de uitdaging patiënten met obesitas zo goed mogelijk te helpen. Dat kan bijvoorbeeld door hier tijdens het FTO samen over na te denken. Is er medicatie die gewichtsverhogend werkt? Welke medicatie zou eventueel gestopt of vervangen kunnen worden door een niet gewichtsverhogend alternatief? Hoe doseer je een antistollingsmiddel bij iemand die een bariatrische operatie heeft ondergaan? Hoe leggen we vast welke patiënten een bariatrische operatie hebben ondergaan? Maar ook: hoe bejegen je een patiënt die overduidelijk te zwaar is? In de praktijk blijken er niet zelden, ook door zorgverleners, stigmatiserende vragen en opmerkingen gebezigd te worden die deze patiënten pijnlijk kunnen treffen.
Kortom, er zijn veel aspecten rondom obesitas en bariatrische chirurgie waarbij apothekers en huisartsen in gezamenlijkheid de zorg voor hun patiënten verder vooruit kunnen helpen.
Accreditatie
Dit programma is door KABIZ voor Farmaceutisch Consulenten geaccrediteerd voor 4 uur. De accreditatiepunten worden toegekend als u de bijbehorende toets succesvol (≥ 60% beantwoord) hebt afgerond.
Inhoud
BLOK A Epidemiologie, diagnostiek, oorzaken comorbiditeit bij obesitas
A1 Definitie en epidemiologie obesitas
A2 Pathofysiologie van obesitas, comorbiditeit en diagnostiek
BLOK B Behandeling van obesitas en comorbiditeit en geneesmiddelgebruik na bariatrische chirurgie
B1 Behandeling obesitas: gecombineerde leefstijlinterventie en
geneesmiddelen
B2 Invloed obesitas op geneesmiddelgebruik
B3 Bariatrische chirurgie
B4 Invloed bariatrische chirurgie op geneesmiddelgebruik
B5 Rol van de apotheker en de huisarts
Actie en verantwoording
Nadere bespreking vragen en casuïstiek
Literatuur
Opdrachtblad ‘Invoering in de apotheek’
Farmaceutische patiëntenzorg (FPZ)
Toets voor Apothekers 2024/6
Auteur
Marc de Leeuw (1982) studeerde farmacie aan de Universiteit Utrecht. Hij behaalde het apothekersdiploma in 2005. Na zijn afstuderen werkte hij in verschillende openbare apotheken, waarna hij in 2008 aan de slag ging als apotheker/redacteur bij het Pharmaceutisch Weekblad. Vanaf 2016 werkte hij enkele jaren bij het Geneesmiddel Informatie Centrum (GIC) van de KNMP. Daar schreef hij onder meer doseringsadviezen voor specifieke patiëntpopulaties zoals patiënten die dialyseren, patiënten met ernstige obesitas en patiënten die bariatrische chirurgie hebben ondergaan. Naast zijn werk bij het GIC specialiseerde hij zich in het schrijven van nascholingen en (medische) artikelen. Sinds juni 2019 richt hij zich hier volledig op als freelance medisch redacteur.
De auteur heeft geen financiële banden met de farmaceutische industrie, ontvangt geen onderzoeksgeld van commerciële partijen en heeft geen bedrijfsbelangen of andersoortige financiële relaties met betrekking tot dit onderwerp.
Doelstellingen
Na afronding van deze nascholing:
- kent u de epidemiologie van overgewicht en obesitas;
- kunt u aangeven hoe het gezondheidsrisico bij patiënten met overgewicht en obesitas wordt bepaald;
- kunt u voorbeelden noemen van aandoeningen die samenhangen met obesitas;
- heeft u inzicht in de pathofysiologie van obesitas;
- kunt u een breed scala aan factoren opnoemen die kunnen bijdragen aan het ontstaan of in stand houden van obesitas;
- kunt u de belangrijkste geneesmiddelgroepen noemen die verband houden met gewichtstoename;
- kunt u aangeven waarom het vaak nodig is geneesmiddeldoseringen aan te passen bij patiënten met overgewicht of obesitas of bij patiënten die een bariatrische operatie hebben ondergaan;
- kent u de verschillende typen bariatrische operaties;
- kunt u aangeven welke supplementen na een bariatrische operatie nodig zijn;
- hebt u handvatten gekregen om als zorgverlener in de eerste lijn de zorg voor patiënten met overgewicht/obesitas verder te verbeteren.
