Samenvatting
Er zijn veel mensen die vinden dat ze niet goed slapen. Als deze klacht geuit wordt, behoort er voor een juiste interpretatie goed navraag gedaan te worden. Het komt namelijk heel regelmatig voor dat mensen subjectief niet goed slapen, maar dat er objectief geen slaaptekort bestaat. Berucht zijn slaapklachten van ouderen, die bij goed doorvragen vaak blijken te berusten op frequent wakker worden. En dat is normaal.
Apothekers en assistenten, maar ook huisartsen, zijn zich niet steeds goed bewust van de definitie van een slaapstoornis. Ook blijkt lang niet altijd bekend te zijn dat de slaap met het ouder worden verandert. Het slaappatroon bij kinderen en adolescenten wijkt op een aantal punten duidelijk af van dat van volwassenen. In hoeverre zijn die verschillen bekend?
Al heel snel worden slaapmiddelen gevraagd voor moeilijke perioden, als men eens een paar nachten niet goed geslapen heeft, voor jetlag etc. Die worden nogal eens verstrekt, terwijl in veel gevallen geholpen kan worden met goede voorlichting en slaaphygiënische adviezen. Zeker ook in de apotheek.
Pas wanneer voorlichting en slaaphygiënische adviezen niet het gewenste resultaat hebben, zou overwogen mogen worden farmacotherapie in te zetten. Huisartsen handelen nogal eens anders en zijn in veel gevallen gemakkelijker met het voorschrijven van slaapmiddelen dan in de NHG-Standaard of andere protocollen aangeraden wordt. U kent vast wel voorbeelden uit de apotheek.
Aan de balie
Ervaringen aan de balie leren dat aan assistenten geregeld gevraagd wordt naar hulpmiddelen om beter te kunnen slapen. Ook de assistente zou enkele oriënterende vragen kunnen/moeten stellen om te achterhalen of er wel van een slaapstoornis sprake is en niet alleen een subjectief ervaren tekort aan slaap. Is daarvoor voldoende kennis aanwezig?
Als is vastgesteld dat er overdag een duidelijk slaaptekort bestaat, behoren eerst niet-medicamenteuze adviezen gegeven te worden. Zijn die voldoende bekend?
Farmacotherapie
Als voldoende lang geprobeerd is met voorlichting en slaaphygiënische adviezen bepaalde perioden met objectief slaaptekort door te komen, kan kortdurend gebruik van een slaapmiddel op zijn plaats zijn. Maar dat wordt lang niet altijd voor slechts korte tijd gegeven. En ook lang niet altijd in de kleine hoeveelheden die de NHG-Standaard adviseert. Wordt een keus gemaakt, dan zal die bijna altijd voor kortwerkende middelen moeten zijn. Dat kunnen benzodiazepinen, maar ook non-benzodiazepinen zijn. Kent u de overeenkomsten en de verschillen?
In ziekenhuizen is de drempel voor het geven van slaapmiddelen erg laag. Wanneer mensen uit het ziekenhuis thuiskomen, dan blijkt een aantal al flink gewend te zijn aan slaapmiddelen. Gewaakt moet worden voor te nonchalant verlengen van in het ziekenhuis gestarte slaapreceptuur.
Een groot probleem is de gewenning aan slaapmiddelen. Velen zijn eraan gewend en 'kunnen' niet meer slapen zonder pillen. Dat is jammer. Het betreft vooral ouderen. Het zou goed zijn als regelmatig een poging ondernomen werd om – samen met het apotheekteam – een aantal mensen van de slaapmiddelen af te krijgen of het gebruik ervan in ieder geval tot een minimum te beperken. Verschillende apotheken hebben daar al protocollen voor.
Accreditatie
Voor deze nascholing is voor farmaceutisch consulenten voor 4 nascholingsuren accreditatie toegekend onder ID218464.
Inhoud
Blok A Normale slaap, slapeloosheid en oorzaken daarvan
A1 Casuïstiek
A2 De normale slaap
A3 Slaapklachten en slaapstoornissen
Blok B Behandeling
B1 Casuïstiek
B2 Voorlichting en slaaphygiënische adviezen
B3 Medicamenteuze behandeling
Actie en verantwoording
Nadere bespreking van vragen en casuïstiek
Literatuur
Opdrachtblad ‘Invoering in de apotheek’
Farmaceutische patiëntenzorg (FPZ)
Afsluitende toets
Over de auteur
Drs. Gert J.C.M. van Lieshout is arts en oud-huisarts. Na achttien jaar fulltime huisarts te zijn geweest, is Gert parttime als huisarts gaan werken en is hij zich met nascholing gaan bezighouden. Als een van de oprichters van AccreDidact is hij zestien jaar actief geweest met het ontwikkelen van schriftelijke geaccrediteerde nascholing voor huisartsen, apothekers, doktersassistenten en apothekersassistenten. Momenteel geeft hij mondelinge geaccrediteerde nascholing aan apothekers en ontwikkelt hij schriftelijke geaccrediteerde nascholing. Belangenconflicten: geen.
Doelstellingen van dit nascholingsprogramma
Na afloop van dit nascholingsprogramma:
- is de fysiologie van de slaap, zowel bij kinderen, volwassenen als ouderen opgefrist en geactualiseerd;
- hebt u uw eigen gedachten en ideeën over slaapklachten en slaapstoornissen en de oorzaken van slaapstoornissen getoetst aan die van de NHG-Standaard;
- hebt u nog eens stilgestaan bij de niet-medicamenteuze behandeling van slaapstoornissen in de vorm van voorlichting en slaaphygiënische adviezen, en kennisgenomen van de aanbevelingen voor een gedragsmatige aanpak en advies over lichaamsbeweging;
- hebt u opnieuw het advies gekregen zuinig te zijn met het afleveren van slaapmiddelen, zowel als eerste recept maar vooral als vervolgrecept, en welke middelen tegenwoordig wel en welke niet de voorkeur verdienen.
Bronnen bij dit programma
