Samenvatting
Autisme staat veel in de belangstelling zowel binnen als buiten de psychiatrie. Vroeger sprak men over autisme of een autistische stoornis. Sinds duidelijk is geworden dat het klinisch beeld meerdere varianten kent, wordt tegenwoordig gesproken van een spectrum, dus van autismespectrumstoornissen (ASS). De termen autisme en autismespectrumstoornis (ASS) worden tegenwoordig door elkaar heen gebruikt, ook in deze nascholing. Die toegenomen belangstelling komt enerzijds doordat de classificatietermen in de loop der jaren breder zijn geworden, maar ook omdat autisme bij volwassenen erkend wordt als iets wat het functioneren behoorlijk kan belemmeren. De vraag naar gespecialiseerde diagnostiek en behandeling stijgt, wat tot lange wachtlijsten leidt. Er is vanuit het veld behoefte aan korte vragenlijsten en handvatten voor de diagnostiek.
De diagnostiek en behandeling van autisme bij kinderen en volwassenen staat of valt met de mate waarin de onderzoeker/behandelaar snapt hoe de problemen (vanuit het perspectief van de patiënt en diens omgeving) samenhangen met de context waarin iemand zich bevindt. Terwijl voorheen de aandacht vooral ging naar kinderen met autisme, is duidelijk dat deskundigheid over autisme bij adolescenten en (jong)volwassenen heel relevant is, juist omdat die levensfases gepaard gaan met grote veranderingen die veel invloed hebben op de mate waarin autisme zich manifesteert als klinisch probleem.
Voor een goede diagnostiek en behandeling is het voor de professional een vereiste dat die begrijpt hoe de patiënt zich verhoudt tot zijn stoornis en welke patiëntgebonden en omgevingsfactoren daarbij een rol spelen. Dat begrip bij de professional kan alleen tot stand komen in een behandelrelatie die gekenmerkt wordt door vertrouwen en authenticiteit.
De POH-GGZ en autisme
Vanwege de toegenomen druk op de GGZ en de aandacht voor autisme is het begrijpelijk dat de POH-GGZ veel wordt geconfronteerd met vragen over autisme, zoals: ‘heeft mijn kind autisme?’, ‘mijn kind heeft ASS. Ik herken veel in mijn kind. Heb ik het ook?’, ‘Hoe moet ik met die diagnose autisme omgaan op mijn werk?’, of ‘ik wil van mijn diagnose autisme af’. Soms zijn mensen al ruim bekend in de SGGZ maar heeft dat onvoldoende geholpen en soms zijn ze helemaal niet bekend met de GGZ. De rol van de POH-GGZ is in eerste instantie een verheldering van de hulpvraag om daarna, in overleg met de huisarts, door te kunnen verwijzen voor diagnostiek of behandeling. Maar er is ook genoeg zelf te doen voor mensen die een diagnose ASS hebben. Het profiel van de POH-GGZ sluit daar namelijk uitstekend op aan. In het Functie- & competentieprofiel ‘Praktijkondersteuner huisarts GGZ’ van 2020 staat namelijk: ‘Een van deze kernwaarden is dat de POH-GGZ en patiënt gezamenlijk werken aan het behouden, versterken en herstellen van psychische gezondheid. Om hierbij passende zorg te kunnen leveren is het voor de POH-GGZ daarom noodzakelijk om aansluiting te zoeken bij de beleving van het individu en diens verhaal en context als vertrekpunt te nemen. Dit gebeurt in een proces van gedeelde besluitvorming samen, waarbij patiënt en naaste(n) zoveel mogelijk de regie hebben over de vervolgstappen in zorg en begeleiding.’ In deze nascholing zal blijken waarom die kernwaarde essentieel is voor de ondersteuning van mensen met ASS-problematiek, en de POH-GGZ dus de uitgelezen persoon is om die hulp te bieden.
In dit nascholingsprogramma komen achtereenvolgens de vroege herkenning, diagnostiek en de behandeling aan de orde voor kinderen, adolescenten en volwassenen. In de tekst wordt verwezen naar bestaande literatuur en worden suggesties gedaan voor verdere verdieping. Voor de literatuur die wordt genoemd in de tekst en die niet is opgenomen in de literatuurlijst, wordt verwezen naar de Zorgstandaard Autisme voor verdere bestudering. Overigens kan de site Thuisarts.nl ook nuttig zijn om te raadplegen.
Accreditatie
Dit programma is door de LV POH-GGZ en de NVvPO voor 3 punten geaccrediteerd onder ID 511587.
Inhoud
Blok A Concept en diagnostiek van autisme
A1 Concept
A2 Vroege herkenning en diagnostiek
Blok B Behandeling en organisatie
B1 Behandeling en begeleiding
B2 Organisatie
Actie en verantwoording
Nadere bespreking van vragen en casuïstiek
Literatuur
Opdrachtblad ‘Invoering in de praktijk’
Teamoverleg en intervisie
Bijlage 1
Toets voor POH-GGZ 2023/2
Over de auteur
Bram Sizoo is psychiater en was werkzaam als inhoudelijk hoofd van het Cluster Ontwikkelingsstoornissen bij Dimence. Hij is nu eigenaar van het bureau ORCAT. Bram heeft ervaring als hoofddocent bij het Radboud Centrum Sociale Wetenschappen in Nijmegen en hoofdonderzoeker bij het TOPGGZ erkende Specialistisch Centrum Ontwikkelingsstoornissen
van Dimence. Bram is consulent bij het Centrum voor Consultatie en Expertise (CCE). Hij promoveerde in 2010 op een proefschrift over verslaving bij autisme en adhd aan de Radboud Universiteit in Nijmegen en publiceert als onderzoeker (ORCID profiel: https://orcid.org/0000-0002-9723-5716).
De auteur heeft geen financiële banden met de farmaceutische industrie, ontvangt geen onderzoeksgeld van commerciële partijen en heeft geen bedrijfsbelangen of andersoortige financiële
relaties met betrekking tot dit onderwerp.
Doelstellingen
Na afloop van dit nascholingsprogramma:
- weet je op welke wijze je autisme kunt herkennen;
- weet je op welke wijze ass wordt gediagnosticeerd;
- ken je de veelvoorkomende comorbide en differentiaal diagnostische beelden;
- ben je zowel op de hoogte van de behandelmogelijkheden binnen de huisartsenpraktijk (POH-GGZ) als daarbuiten (BGGZ/SGGZ en gespecialiseerde coachingbureaus).
Bronnen bij dit programma
