In de media, op verjaardagen, waar we ons ook begeven, overal is de teneur dat de jongeren het moeilijk hebben. Studeren is duur en het is moeilijk een juiste keuze te maken, een tussenjaar is niet altijd voldoende om de afweging ‘hoe verder’ gemaakt te hebben. Jongeren worden gemangeld door peer pressure, zijn op sociale media actief, lijken veel te moeten en te willen en zoeken hoe ze zich kunnen profileren. Tegelijkertijd kan het voor ons lijken dat zij geen verantwoordelijkheid nemen, prioriteren op een wijze die inefficiënt is en wanneer zij vastlopen en hulp vragen geen advies willen aannemen. Allerlei activiteiten die zij ondernemen of willen ondernemen vóór hun 25e staan op de ‘bucketlist’. ‘De jeugd heeft de toekomst’, maar ‘is er toekomst voor de jeugd’? Met de woningnood, oorlogen, en wat er verder speelt?
Deze thema’s en vragen nemen we mee in onze functie van POH-GGZ. Blijf dicht bij jezelf, verdiep je in de ander en stem af met de huisarts wat jouw verwachtingen als POH-GGZ zijn. Niet iedere praktijk heeft een POH-GGZ jeugd. De adolescentie duurt tot 25 jaar en jongeren van 18+ komen dikwijls op het spreekuur bij de POH-GGZ. De financiering van zorg voor deze leeftijdsgroep valt buiten de Jeugdwet. Het is een patiëntengroep in de huisartsenzorg die aandacht verdient en een investering van ons vraagt om hen zo goed en zorgvuldig mogelijk de zorg te kunnen bieden die zij nodig hebben in deze fase van het leven.
Tijdens je spreekuren als POH-GGZ in de huisartsenzorg spreek je jongeren en adolescenten. Het kan een zoektocht zijn welke klachten zij ervaren, wat zij van jou als POH-GGZ verwachten en hoe je zo kunt aansluiten en invoegen dat zij zich gehoord voelen. Als POH-GGZ kun je je onbekwaam voelen in het herkennen van internaliserende problematiek van jongeren en adolescenten. Het gevoel van onmacht kan je als POH-GGZ ‘verlammen’ en dit belemmert je vervolgens in het gesprek en contact met de adolescent.
Het lijkt of we deze doelgroep vaker op ons spreekuur zien, wat onder andere komt doordat de functie van POH-GGZ de afgelopen jaren meer bekendheid heeft gekregen. De uitdaging is luisteren, begrijpen wat er aan de hand is en vervolgens samen met de adolescent zoeken naar perspectief, zodat die ‘door’ kan met het leven en zich niet op een later tijdstip onbegrepen en met ernstiger klachten meldt. Of, en dat gebeurt in zo’n 40% van de gevallen, later een poging tot zelfdoding doet.
Bij adolescenten tot 20 jaar is zelfdoding de voornaamste doodsoorzaak, vóór verkeersongevallen en kanker. De afgelopen jaren zijn de cijfers redelijk stabiel gebleven wat betreft zelfdoding, maar is tot 30 jaar wel een verschuiving opgetreden van meer vrouwen naar meer mannen die overlijden als gevolg van zelfdoding. Voor de POH-GGZ is het van belang suïcidaliteit uit te vragen en bespreekbaar te maken en erover in gesprek te blijven met de adolescent. Samen met de adolescent een open klimaat creëren waarin dit onderwerp bespreekbaar is en het voor de adolescent duidelijk is dat wanneer deze er nu nog niet over durft of wil spreken dit wel een plek is waar het onderwerp van gesprek kan zijn. Zoals ook in het functie- en competentieprofiel van de POH-GGZ is beschreven: in nauw overleg en samenwerking met de huisarts.
Problemen die intern, naar binnen toe gericht zijn, noemen we internaliserende problematiek.Wanneer adolescenten pesten of gepest worden, vergroot dit de kans op angst- en stemmingsklachten en suïcidaliteit. Dus is het ook bij deze klachten van belang niet alleen het pesten of gepest worden ‘op te lossen’, maar de klachten die de adolescent ervaart serieus te nemen en hiervoor aandacht te hebben.
Ervaren emotionele problemen onder middelbare scholieren zijn de afgelopen vier jaar fors toegenomen. In deze groep zijn zowel de internaliserende als de externaliserende problemen vertegenwoordigd. Het is van belang dit in je functie als POH-GGZ mee te nemen en zorgvuldig uit te vragen en passende begeleiding hierin te bieden.
Van de jongeren geeft 30% aan klachten te ervaren sinds zij COVID hebben doorgemaakt en dat deze klachten wel drie jaar lang ervaren worden. Het gaat om angst- en stemmingsklachten, aandachts- en concentratieproblemen, benauwdheid of kortademigheid, vermoeid zijn en zich heel erg beperkt voelen in het dagelijks leven.
Als we het zo lezen is er een zeer diverse klachtenpresentatie van de adolescenten op ons spreekuur en dat in een levensfase waarin er al zoveel gebeurt in hun ontwikkeling. Voor de POH-GGZ is het van belang te begrijpen hoe deze ontwikkeling in zijn werk gaat, in welke fase van de ontwikkeling adolescenten zich bevinden en hoe je hen hierin het best kunt begeleiden binnen de huisartsenzorg en wanneer en waarheen je hen eventueel moet verwijzen.
In BLOK A staat het in gesprek gaan centraal met de adolescent over welke klachten hij of zij ervaart. Hoe screen je, welke instrumenten kun je gebruiken in de diagnostiek en wat is van belang om de klachten goed uit te vragen en te verhelderen. In BLOK B wordt erop ingegaan hoe je de adolescent met internaliserende problematiek kunt begeleiden, welke elementen daarvoor van belang zijn in jouw functie als POH-GGZ, maar ook wanneer en waarheen je hen verwijst: naar de B-GGZ of S-GGZ.
Accreditatie
Dit programma is door de LV POH-GGZ en de NVvPO voor 3 punten geaccrediteerd onder ID 565254.
Inhoud
BLOK A Adolescentiefase en problematiek
A 1 Jongeren zijn ook adolescenten
A2 CasuïstiekInternaliserende problematiek
A3 Klachtverheldering en screenen
BLOK B Begeleiden of doorverwijzen
B1 Zelf begeleiden bij internaliserende problematiek
B2 Aandacht voor comorbiditeit, pesten en suïcidaliteit in de begeleiding
B3 Wanneer verwijs je door?
Actie en verantwoording
Nadere bespreking van vragen en casuïstiek
Literatuur
Opdrachtblad ‘Invoering in de praktijk’
Teamoverleg en intervisie
Toets voor POH-GGZ 2024/3
Over de auteurs
Jobke Debats-Koningswoud is directeur van J&J Totale Zorg BV. Dit is een werkgever voor (sociaalpsychiatrisch) verpleegkundigen die werkzaam zijn in de functie van POH-GGZ in huisartsenpraktijken. Tevens levert J&J Totale Zorg BV ambulante begeleiding aan mensen met psychosociale en sociaalpsychiatrische vragen. Jobke Debats-Koningswoud is sinds 2014 verbonden aan Rino Zuid als hoofddocent bij de opleiding tot POH-GGZ en vanuit Rino Zuid Nascholing bij verschillende nascholingen en trainingen onder andere in het opleiden van mental health professionals in het Caribisch gebied (Rino Caribbean).
De auteur heeft geen financiële banden met de farmaceutische industrie, ontvangt geen onder-zoeksgeld van commerciële partijen en heeft geen bedrijfsbelangen of andersoortige financiële relaties met betrekking tot dit onderwerp.
Doelstellingen
Na het afronden van dit nascholingsprogramma:
- heb je (meer) kennis over internaliserende problematiek bij jongeren en adolescenten;
- kun je als POH-GGZ internaliserende problematiek bij jongeren en adolescenten herkennen en adequaat begeleiden volgens verschillende begeleidingsmethodieken binnen de huisartsenpraktijk;
- weet je wanneer je een jongere of adolescent doorverwijst en waarheen;
- kun je screeningsinstrumenten gebruiken om de internaliserende problematiek vast te stellen bij jongeren en adolescenten;
- weet je hoe de ontwikkeling van een adolescent verloopt, wat ‘normaal’ is in deze ontwikkeling en wanneer er sprake is van problematiek;
- weten de huisarts en de POH-GGZ wat ze van elkaar kunnen verwachten bij de begeleiding van adolescenten in de huisartsenpraktijk;
- ken je je samenwerkingspartners en heb je een up-to-date sociale kaart om adolescenten met internaliserende problematiek te kunnen doorverwijzen.
