Samenvatting
Het gebruik van antidepressiva is een veelbesproken onderwerp dat de afgelopen decennia veel (media-)aandacht heeft gekregen. Zo zouden meer dan één miljoen mensen in Nederland antidepressiva gebruiken, zouden deze antidepressiva veel te vaak off-label worden voorgeschreven (voor te lichte klachten bijvoorbeeld) en te lang worden gebruikt. Maar ook het stoppen van antidepressiva als de angst- of depressieve klachten niet langer aanwezig zijn, levert veel discussie op.
Samenvattend zijn de thema’s die hierin aan bod komen te herleiden tot de volgende klinisch relevante vraagstukken. Bij wie is het stoppen met antidepressiva verantwoord? Wie kan beter doorgaan met gebruiken? Wanneer kun je antidepressiva stoppen? Leidt langer doorgebruiken tot een verminderde kans op recidieven van de oorspronkelijke aandoening of juist niet? En als je stopt, hoe doe je dat dan? Krijgt iedereen last van onttrekkingsverschijnselen of slechts een deel van de patiënten? Bij wie en wanneer zijn onttrekkingsverschijnselen te verwachten, en hoe handel je als deze optreden? Momenteel is het nog niet vanzelfsprekend dat de POH-GGZ hierin een rol heeft, terwijl deze bij uitstek geschikt is om dit proces te begeleiden.
Aan het begin van deze nascholing kunnen wij vast aangeven dat de wetenschappelijke onderbouwing van de hiervoor genoemde vragen helaas veel te wensen over laat. We brengen je up-to-date over de huidige stand van zaken en geven aanbevelingen op basis van bewijs, theoretische achtergrond en ervaringen. We zullen ons daarin beperken tot de selectieve serotonineheropnameremmers (SSRI’s) en serotonine- en noradrenalineheropnameremmers (SNRI’s), omdat deze het meeste worden gebruikt in de huisartsenpraktijk. Tegelijkertijd bieden we handvatten hoe je het probleem ‘stoppen met antidepressiva’ toch praktisch kunt aanpakken, zodat praktijkondersteuners GGZ, huisartsen, psychiaters en apothekers, bij voorkeur in samenspraak, een zo verstandig mogelijk beleid kunnen voeren om antidepressiva te stoppen juist in die situaties dat het wenselijk is. Na deze nascholing ben je in staat om, in overleg met de huisarts, samen met de patiënt te verkennen of stoppen of minderen met antidepressiva aan de orde is, afbouwpogingen goed te begeleiden en gezamenlijk een terugvalpreventieplan te maken.
Accreditatie
Dit programma is door de LV POH-GGZ en de NVvPO voor 3 punten geaccrediteerd onder ID 481235.
Inhoud
Blok A Afbouwen van SSRI's en SNRI's
A1 Wanneer kun je SSRI’s en SNRI’s stoppen?
A2 Bij wie kun je antidepressiva stoppen
A3 Het gesprek aangaan over stoppen met antidepressiva
Blok B Onttrekkingsverschijnselen begrijpen en behandelen
B1 Werking van SSRI’s en SNRI’s
B2 Wat zijn onttrekkingsverschijnselen bij SSRI’s en SNRI’s
B3 Stoppen met antidepressiva in de praktijk
B4 Na het afbouwen
Actie en verantwoording
Nadere bespreking van vragen en casuïstiek
Literatuur
Opdrachtblad ‘Invoering in de praktijk’
Teamoverleg en intervisie
Afsluitende toets
Over de auteurs
Dr. S.A. (Suzanne) Ligthart is postdoctoraal onderzoeker bij het Radboudumc, afdeling Eerstelijnsgeneeskunde. Daarnaast is zij praktijkhoudend huisarts in Nijmegen-Noord/Oosterhout. Zij doet onder andere onderzoek naar het afbouwen van antidepressiva (de door ZonMw gesubsidieerde OPERA- en TEMPO-studies).
Dr. H.G. (Eric) Ruhé is psychiater en Principal Investigator bij het Radboudumc, afdeling Psychiatrie. Hij is een ervaren clinicus die zich de afgelopen 25 jaar heeft gespecialiseerd in de behandeling van moeilijk behandelbare depressies, recidivering van depressies en de farmacologische behandeling van depressies. Zijn onderzoek wordt financieel gesteund door ZonMw, NWO, VWS, EU Horizon 2020, het voormalige Kwaliteitsnetwerk in de GGZ en De Hersenstichting. Daarnaast heeft hij de afgelopen drie jaar vergoeding gekregen van Janssen (voor lezingen en het opzetten van een nascholing), RINO (nascholing) en Prelum/PsyFar (nascholing en lezingen). Als lid van de multidisciplinaire werkgroep ‘Afbouwen SSRI’s en SNRI’s’ heeft hij bijgedragen aan het multidisciplinaire document Afbouwen van SSRI’s en SNRI’s dat in september 2018 verscheen en hierna is opgenomen in de meest recent herziene NHG-standaard. Hij is vicevoorzitter van de huidige commissie die de herziening van de richtlijn Depressie voorbereidt (beoogd 2022/2023) en lid van de NHG-commissie die de NHG-standaard Depressie op nieuwe onderdelen herziet (beoogd 2022).
Doelstellingen
Na het afronden van dit nascholingsprogramma
- beschik je over kennis en praktische handvatten om patiënten goed te informeren en te begeleiden bij (vragen over) het afbouwen van antidepressiva;
- kun je patiënten adviseren over of en wanneer afbouwen van antidepressiva aan de orde is; je handelt hierbij naar de huidige richtlijnen;
- maak je gebruik van shared decision-making om samen met de patiënt een afgewogen keuze te maken tussen minderen/stoppen of doorgebruiken;
- kun je de kans op een recidief van de aandoening bij het stoppen van antidepressiva inschatten;
- kun je voorlichting geven over onttrekkingsverschijnselen die kunnen optreden bij het stoppen van SSRI’s en SNRI’s;
- weet je hoe je onderscheid maakt tussen onttrekkingsverschijnselen en een terugval;
- kun je risicofactoren voor onttrekkingsverschijnselen identificeren;
- adviseer je gericht bij het stoppen van antidepressiva bij een standaard- en bij een verhoogde kans op onttrekkingsverschijnselen;
- kun je samen met de patiënt een terugvalpreventieplan opstellen en hiermee een veilig vangnet scheppen;
- kun je adviseren over niet-medicamenteuze behandeling om een terugval te voorkomen.
Video's bij dit programma
