Sinds de jaren negentig is er een hernieuwde interesse ontstaan in het gebruik van cannabis als geneesmiddel. Deze opleving wordt vermoedelijk aangewakkerd door verschillende factoren, zoals ontwikkelingen in het begrip van het endogene cannabinoïdesysteem en de expansie van de cannabisindustrie, die zich in een opmerkelijk tempo uitbreidt. Dit gaat gepaard met een toenemende prevalentie van cannabisgebruikers wereldwijd en, nog belangrijker, een groeiende perceptie – vooral onder jongeren – dat cannabis relatief veilig is. Deze combinatie van factoren heeft mogelijk geleid tot een groeiende vraag naar cannabisproducten wereldwijd, zowel in de klinische praktijk als daarbuiten.
We bevinden ons hier in een aanzienlijk dilemma, aangezien het publieke enthousiasme, de groeiende vraag en de snelle ontwikkeling van de industrie niet samenvallen met het huidige wetenschappelijke bewijs, dat aanzienlijk achterloopt.
De relatie tussen cannabis en psychiatrie is complex, gezien het overweldigende bewijs voor de negatieve effecten van THC, zoals het risico op onder andere verslaving, psychose, stemmingsstoornissen, en cognitieve klachten. Het is echter van belang te beseffen dat het meeste onderzoek naar de negatieve effecten van cannabis voortkomt uit onderzoeken onder recreatieve gebruikers, niet bij medisch gebruik. Medisch gebruik van een stof houdt in dat deze wordt aangewend met een nauwkeurig omschreven medisch doel, zoals het verlichten van een symptoom. Hierbij wordt gebruikgemaakt van een specifieke (in principe grondig onderzochte) dosering, waarbij vanzelfsprekend gestreefd wordt naar de laagst noodzakelijke hoeveelheid. Tevens wordt er gebruikgemaakt van producten met een gecertificeerde kwaliteit gedurende een vastgestelde periode. Dit gehele proces omvat een strikte monitoring van bijwerkingen, mogelijke interacties met andere medicatie, en andere relevante factoren. Op deze wijze wordt erop toegezien dat de kans op bijwerkingen of negatieve uitkomsten aanzienlijk wordt verminderd. Daarnaast bestaat cannabis uit verschillende componenten, wat suggereert dat cannabis eerder een familie is van diverse producten met mogelijk uiteenlopende (positieve en negatieve) effecten. De individuele gevoeligheid voor het ontwikkelen van een psychiatrische stoornis of het ervaren van bijwerkingen na blootstelling aan cannabis kan dus aanzienlijk variëren. Het is dan ook niet uit te sluiten dat bepaalde samenstellingen of componenten van de plant, wanneer ze worden gebruikt met een specifiek doel, in bepaalde doses en op een specifieke manier, positieve effecten kunnen hebben bij sommige individuen.
Door middel van deze nascholing van AccreDidact willen wij psychiaters inzicht geven in de achtergrond, toepassing en risico’s van (medicinale) cannabis in de psychiatrie om hen zodoende handvatten te bieden voor in de spreekkamer. In de eerste drie onderdelen (BLOK A) wordt achtergrondinformatie gegeven over medicinale cannabis. In de drie onderdelen van BLOK B wordt de toepassing van medicinale cannabis in de psychiatrie beschreven.
Inhoud
BLOK A Achtergrondinformatie over medicinale cannabis
A1 Cannabis en vrij verkrijgbare cannabisproducten
A2 Het ECS en de farmacokinetiek en dynamiek van cannabinoïden
A3 Medicinale cannabis
BLOK B Toepassing medicinale cannabis in de psychiatrie
B1 Medicinale cannabis in de psychiatrie
B2 Instellen van een patiënt op medicinale cannabis
B3 Risico’s en bijwerkingen van medicinale cannabis
Actie en verantwoording
Nadere bespreking van vragen en casuïstiek
Literatuur
Toets voor Psychiaters 2024/2
Nota bene
Houd bij hoelang u met dit programma bezig bent geweest. Het is voor de redactie van AccreDidact en voor de Accreditatiecommissie Bij- en Nascholing (ABNA) van de NVvP nuttig te weten hoeveel tijd u in totaal nodig hebt gehad om het gehele programma door te werken, de opdrachten uit te voeren, de vragen te beantwoorden en ten slotte alle vragen van de toets volledig en adequaat te beantwoorden. Als u de toets volledig hebt ingevuld, ga dan na hoeveel tijd u in totaal aan dit programma hebt besteed. Vul de totaal bestede tijd in bij de betreffende vraag na de toets.
Over de auteurs
Albert Batalla-Cases is sinds 2012 werkzaam als psychiater en rondde in 2014 zijn PhD af over de relatie tussen cannabis en psychose aan de universiteit van Barcelona. Sinds 2014 is hij werkzaam in Nederland waar hij sinds 2018 op de afdeling Diagnostiek en Vroege psychose van het UMC Utrecht werkt en het Zorgprogramma Middelengebruik & Psychiatrie leidt.
Pim van der Meer rondde in 2021 zijn opleiding tot neuropsycholoog af en in 2022 de opleiding geneeskunde. In 2023 rondde hij zijn PhD-traject over anti-epileptica bij patiënten met een glioom en epilepsie af. Momenteel is hij in opleiding tot psychiater in het UMC Utrecht.
Maarten Dik rondde in 2020 zijn opleiding geneeskunde af aan de Universiteit van Utrecht en heeft gewerkt bij Jellinek Verslavingszorg en de Spoedeisende Psychiatrie in Amsterdam. Momenteel werkt hij in het UMC Utrecht op de afdeling Diagnostiek en Vroege psychose.
Nout Schukking heeft na zijn opleiding geneeskunde onderzoek gedaan naar de effectiviteit en verdraagzaamheid van elektroconvulsietherapie bij adolescenten en jongvolwassenen met een depressie. Momenteel is hij in opleiding tot psychiater in het UMC Utrecht en is hij recent gestart met een PhD-traject over medicinale cannabis in de psychiatrie. Het PhD-traject wordt deels gefinancierd door Bedrocan®, een bedrijf dat medicinale cannabis produceert in opdracht van het Nederlandse ministerie van VWS.
Financiële banden: het PhD-traject van Nout Schukking wordt deels gefinancierd door Bedrocan®, een bedrijf dat medicinale cannabis produceert in opdracht van het Nederlandse ministerie van VWS.
De overige auteurs hebben geen financiële banden met de farmaceutische industrie, ontvangen geen onderzoeksgeld van commerciële partijen en hebben geen bedrijfsbelangen of andersoortige financiële relaties met betrekking tot dit onderwerp.
Doelstellingen
Na afronding van deze nascholing:
- weet u meer over (medicinale) cannabis, vrij verkrijgbare cannabisproducten en cannabinoïde geneesmiddelen;
- heeft u inzicht in de werking van het endocannabinoïde systeem (ECS);
- heeft u inzicht in de farmacokinetiek en -dynamiek van THC en CBD;
- bent u op de hoogte van de epidemiologie van medicinale cannabis;
- kent u de geregistreerde somatische indicaties van medicinale cannabis en de psychiatrische stoornissen waarbij medicinale cannabis bewezen effectief is;
- kent u de toedieningsvormen van medicinale cannabis en kunt u een geschikte toedieningsvorm, soort en dosering kiezen;
- bent u met betrekking tot medicinale cannabis op de hoogte van de risico’s, bijwerkingen, contra-indicaties en de interacties met psychofarmaca;
- bent u op de hoogte van de kosten, vergoedingen en regelgeving bij gebruik van medicinale cannabis.
