Tegenwoordig wordt vaak gezegd dat we ons in de renaissance of psychedelics bevinden. Het gebruik van psychedelica heeft een lange voorgeschiedenis. Toch deden psychedelica pas hun intrede in de psychiatrie nadat Albert Hoffmann LSD in 1938 had gesynthetiseerd en er in 1943 op vrij ingrijpende wijze de psychotrope effecten van ondervond. In de eerste naoorlogse decennia werd veel baanbrekend onderzoek gedaan, en de eerste beloftevolle periode van deze bijzondere stoffen was aangebroken. Er kwam echter veel kritiek op de toegepaste onderzoeksmethoden, en de psychedelica leken aan hun eigen initiële succes ten onder te gaan, doordat onderzoekers er soms wat al te enthousiast mee leken om te springen. Een en ander leidde in de Verenigde Staten tot het verbod op onderzoek met deze stoffen in de Controlled Substances Act van 1970, waarna een lange periode van stilte rondom het onderwerp aanbrak.
Na zo’n vijftien jaar ontstond ondanks bovengenoemd verbod enig initiatief. In 1986 werd de Multidisciplinary Association for Psychedelic Studies opgericht, een organisatie die zich inzet voor het creëren van bewustzijn en kennis over psychedelica. Vervolgens staken enkele onderzoekers in de jaren negentig hun nek uit, wat uiteindelijk tot een ware herleving van de psychedelica in de psychiatrie leidde. Ondanks de opnieuw zeer veelbelovende resultaten, die blijken uit het feit dat patiënten snel en krachtig geholpen kunnen worden met hun psychische klachten, zijn psychedelica geen panacee. Er blijft immers een groot aantal uitdagingen en risico’s bestaan, en we moeten ervoor oppassen ons niet opnieuw door overmatig enthousiasme tot te snelle conclusies te laten leiden.
In deze nascholing van AccreDidact worden in de eerste drie onderdelen (BLOK A) psychedelische behandelingen beschreven die reeds daadwerkelijk klinisch toegepast worden, terwijl in de drie onderdelen van BLOK B behandelmethoden beschreven worden die zich nog in de experimentele fase bevinden. Er is expliciet voor gekozen om MDMA niet te beschrijven, omdat deze stof naar onze mening niet een daadwerkelijk psychedelicum is. Volgens de Britannica-dictionary is een psychedelicum immers een stof die ‘het denken beïnvloedt en ervoor zorgt dat je dingen ziet die niet echt zijn’.
Inhoud
BLOK A Psychedelische behandelingen die al toegepast worden
A1 Intraveneuze (es)ketamine bij depressie
A2 Intranasale (es)ketamine bij depressie
A3 Orale (es)ketamine als antidepressivum
BLOK B Psychedelische behandelmethoden in de experimentele fase
B1 Intranasale ketamine bij acute suïcidaliteit
B2 Psilocybine bij depressie
B3 Een experimentele behandeling met ayahuasca
Beschouwing
Actie en verantwoording
Nadere bespreking van vragen bij casuïstiek
Literatuur
Toets voor Psychiaters 2023/2
Accreditatie
Voor dit nascholingsprogramma is onder ID 515651 voor 3 punten accreditatie toegekend.
Over de auteur
Jurriaan Strous is als psychiater werkzaam bij Lentis. Daarnaast promoveert hij aan het UMCG tezamen met Gijs Roelandt (AIOS) onder Robert Schoevers op de vraag of intranasale ketamine acute suïcidaliteit kan doen afnemen.
Rosalie Fleurbaaij is AIOS psychiatrie bij Parnassia in Den Haag en promoveert aan het UMCG onder Robert Schoevers op de vraag of orale esketamine een patiëntvriendelijker alternatief kan zijn voor elektroconvulsietherapie bij patiënten met een therapieresistente depressie.
Gijs Roelandt is AIOS psychiatrie bij het Universitair Medisch Centrum Groningen en promoveert tezamen met Jurriaan Strous op de hierboven genoemde KETA-studie.
Sanne Smith-Apeldoorn is AIOS psychiatrie bij het UMCG en promoveert op de vraag of orale ketamine werkzaam is tegen de depressieve stoornis.
Jolien Veraart is psychiater bij Parnassia en promoveert evenals Sanne Smith-Apeldoorn op de vraag of orale ketamine werkzaam is tegen de depressieve stoornis.
Robert Schoevers is hoogleraar psychiatrie en afdelingshoofd van het Universitair Centrum Psychiatrie van het UMCG.
Het onderzoek van de auteurs wordt ondersteund door subsidies van ZonMw en andere publieke fondsen. Door leden van de onderzoeksgroep zijn presentaties gegeven die ten dele door Janssen-Cilag B.V., de fabrikant van Spravato®, gesponsord werden. Ook wordt investigator-initiated onderzoek over therapieresistente depressie binnen het UMCG ondersteund door Janssen-Cilag B.V. Voorts werkt het UMCG binnen het Netwerk Hardnekkige Depressie samen met COMPASS Pathways, Novartis en Janssen-Cilag B.V.
Doelstellingen
Na afronding van deze nascholing:
- kunt u zich een goed beeld vormen van zowel het verleden als het heden van het psychedelicaonderzoek;
- weet u welke therapievormen reeds praktisch toegepast worden bij de behandeling van therapieresistente depressie (TRD), en welke zich nog in de onderzoeksfase bevinden;
- bent u (beter) bekend met de veronderstelde werkingsmechanismen van psychedelica;
- bent u (beter) bekend met de toepassing van psychedelica als behandeling van TRD;
- bent u (beter) bekend met de risico’s en uitdagingen van behandeling met psychedelica.
Video's bij dit programma
