Twee op de tien zwangere vrouwen hebben een psychiatrische aandoening zoals een depressie, een angststoornis, een bipolaire stoornis, een psychotische stoornis, PTSS of verslaving. Begeleiding en behandeling van deze vrouwen is soms lastig en vraagt om een specifieke werkwijze, waarbij ook de ontwikkeling van het kind een belangrijk aandachtspunt is.
Vooral in de perinatale periode is er een verhoogd risico op psychiatrische stoornissen. Gezien de gevolgen daarvan voor moeder en pasgeborene, is het van belang in een zo vroeg mogelijk stadium van zwangerschapswens of zwangerschap het risico op perinatale psychiatrische problemen te identificeren en adviezen te geven over de hantering en de begeleiding ervan.
Het onvoldoende behandelen van (ernstige) psychiatrische klachten tijdens de zwangerschap of de postpartumperiode brengt risico’s met zich mee, zowel op obstetrisch gebied als op psychiatrisch gebied. Zo kan verergering van of terugval in psychiatrische symptomen resulteren in uitputting, slechte zelfzorg, onttrekken aan medische en obstetrische zorg, zelfbeschadiging/moedersterfte of potentieel gevaar voor het kind.
Psychiatrische stoornissen tijdens de zwangerschap zijn geassocieerd met het risico op een miskraam, vroeggeboorte en een lager geboortegewicht.
De afgelopen jaren is er in toenemende mate belangstelling voor zwangerschap-gerelateerde psychiatrie. Zo zijn vrij recent de volgende richtlijnen verschenen:
- SSRI-gebruik in de zwangerschap en tijdens de lactatie;
- Benzodiazepinegebruik in de zwangerschap en tijdens de lactatie;
- Bevallingsgerelateerde posttraumatische-stressstoornis (PTSS) en posttraumatische-stressstoornisklachten (PTSS-klachten).
Er zijn speciale behandelcentra waar expertise aanwezig is op het gebied van psychiatrie en zwangerschap (zie www.lkpz.nl).
In deze nascholing komt een aantal voor de psychiater belangrijke thema’s aan bod:
- Wat zijn de incidentie en prevalentie van verschillende psychiatrische ziektebeelden in de zwangerschap en de postpartumperiode?
- Wat zijn de risicofactoren voor de ontwikkeling van psychiatrische problematiek?
- Hoe ziet de behandeling eruit in de kinderwensfase, zwangerschap en postpartumperiode?
Een, mede met de hulp van zwangere vrouwen ontwikkeld, zwangerschapsplan wordt in deze nascholing gepresenteerd.
Inhoud
Blok A Ziektebeelden tijdens zwangerschap en postpartumperiode
A1 Algemeen
A2 Bipolaire stoornis
A3 Depressieve stoornis
A4 Schizofrenie
A5 Bevalling-gerelateerde posttraumatische stressstoornis
A6 Obsessief-compulsieve stoornis, persoonlijkheidsstoornissen en alcoholverslaving
Blok B Farmacologische en niet-farmacologische interventies
B1 Algemeen
B2 Stemmingsstabilisatoren
B3 Antidepressiva
B4 Benzodiazepinen
B5 Niet-farmacologische interventies en het zwangerschapsplan
Actie en verantwoording
Nadere bespreking van casuïstiek en vragen
Literatuur
Bijlage Zwangerschapsplan
Toets voor Psychiaters 2021/1
Accreditatie
Voor dit nascholingsprogramma is onder ID 422264 voor 3 punten accreditatie toegekend.
Over de auteurs
Anja Stevens is psychiater en onderzoeker. Tot voor kort was zij hoofd bij het Specialistisch Centrum Bipolaire Stoornissen van Dimence te Deventer. Dit centrum heeft een derdelijns polikliniek voor bipolaire stoornissen en een polikliniek voor psychiatrie en zwangerschap. Momenteel is Anja werkzaam bij het Penitentiair Psychiatrisch Centrum in Zwolle en heeft zij een eigen praktijk, Beaufortzorg, met als aandachtsgebied stemmingsstoornissen en zwangerschapsgerelateerde psychiatrische problemen. Daarnaast is zij nog verbonden aan het Specialistisch Centrum Bipolaire Stoornissen in Deventer, waar zij onderzoek doet naar de invloed van slaapverstoring perinataal op postpartumpsychopathologie bij zwangeren met een bipolaire stoornis. Zij was tot 2020 secretaris van het Kenniscentrum Bipolaire Stoornissen (KenBiS), penningmeester bij de Stichting Mind2Care en zat in het bestuur van het Landelijk Kenniscentrum Psychiatrie en Zwangerschap (LKPZ).
Financiële banden: de auteur heeft geen financiële banden die betrekking hebben op dit onderwerp.
Doelstellingen van dit nascholingsprogramma
Na afloop van deze nascholing:
- weet u wat u uw patiënte kunt vertellen als zij met een kinderwens bij u komt;
- bent u op de hoogte van de invloed van een psychiatrische stoornis op een zwangerschap en de postpartumperiode en vice versa;
- bent u op de hoogte van de prevalentie van psychiatrische aandoeningen tijdens de zwangerschap;
- heeft u een breder inzicht in zwangerschap-gerelateerde psychiatrische problemen;
- bent u op de hoogte van de farmacologische behandeling tijdens de zwangerschap en postpartumperiode;
- bent u op de hoogte van niet-farmacologische behandelmogelijkheden tijdens de zwangerschap en postpartumperiode;
- heeft u kennisgemaakt met een zwangerschapsplan;
- heeft u inzicht in de schadelijke effecten op het kind van alcoholgebruik tijdens de zwangerschap;
- heeft u inzicht in de effecten die psychiatrische stoornissen en de behandeling daarvan tijdens de zwangerschap kunnen hebben op het (ongeboren) kind.
Bronnen bij dit programma
